Archive for Marso, 2011

Kinig, Sagap…

 

Image of a portable radio in the 70s

Ang radyo noon ay portable na rin pero baterya ang nagpapaandar/ http://www.vintageradios.com

Lumaki kami noong pirming nakikinig sa programa ni Tiya Dely sa radyo. Iyon kasi ang madalas pakinggan ng aming Inay. Nakikinig din siya sa mga payo nina Helen Vela at Kuya Eddie. Kaya sa aming magkakapatid, patok din itong dalawang radio personalities.

 

Nakakarinig naman kami ng balita pag umaga, habang nagsisipaghanda sa pagpasok. Ang aming Tatay naman ang mahilig makinig nito. Natatandaan ko, kakaiba ang pag-deliver ng balita pag sa radyo. Madalas, kung hindi sobrang excited ang tagapag-ulat o reporter, galit na galit naman ang program host o commentator. Parang lagi silang nagmamadali, tila baga ang mga isyu ay dapat agad aksyunan – ngayon na! Isa pa, laging may sound effects na nagda-drumbeat sa urgency ng mga bagay na pinag-uusapan sa ere.

 

Iyon nga lang, bago mag-alas sais ng umaga,  kailangan na namin noong umalis papunta sa eskwela. Ang sunod na naming pakikipag-niig sa radyo ay mga alas-sais na uli, ng gabi. Kung mabait ang moods ng aming mga magulang, ipapahiram muna nila ang radyo sa mga ate ko. Sa loob ng kulang-kulang na isang oras, makikinig sila ng musika sa FM frequency. Sa pakikinig sa FM, doon namin nalalaman ang mga usong kanta at sayaw.

 

Image of an old Sony brand portable radio

Mas bago-bagong model ng radyong nabibitbit/ http://www.sony-asia.com

Bandang alas-siyete, kung tapos nang maghugas ng pinggan at magligpit sa kusina, makikinig na kami ng paboritong drama sa radyo ng aming ina. Nalimutan ko na ang pamagat nito, pero tanda ko pang ang bida ay ang mag-asawang sina Teresa at Ruben. Ang kontrabida naman ay ang kapatid ni Teresa, isang babaeng nakatira sa Maynila at dumating sa lugar ng bida para magbakasyon. Nagustuhan ni Ruben ang kapatid ni Teresa at sa gayo’y nasira ang pagsasama ng mag-asawa. Sabihin pa, si Teresa ay isang martir – mahal nya kapwa ang asawa at kapatid. Handa siyang masaktan ng paulit-ulit para sa mga taong kanyang minamahal.

 

Mahirap makalimutan ang theme song ng programang iyon: “Ang aking buhay, maiksi aking hirang. Kung kaya’t kailangan, ang pagsuyong wagas kailanman. Ang sumpa ko sa iyo ay tunay. Nais ko sanang patunayan, huwag ka nang mag-alinlangan pa. Ikaw lamang ang aking iibigin, magpakailanman…”

 

Image of a radio waves transmission facility

May higanteng antenna at mga plato o discs na nagta-transmit ng airwaves patungo sa mga radyo sa bahay-bahay/ http://www.123rf.com

Pagkatapos makinig sa dramang iyon, tulugan na sa amin, maliban sa mga estudyanteng hindi pa tapos gumawa ng takdang-aralin. Sa ganoong oras, ang Kuya naman namin ang gagamit ng radyo. Ang madalas na pinapakinggan niya ay balagtasan. Ang kapatid namin kasing ito ay mahilig gumuhit, sumulat ng tula at magkakanta palagi. Dahil madalas ay gising pa ako pag ganoong oras, nakakapakinig na rin ako noon  ng balagtasan. Hindi ko lang alam kung may balagtasan pa ngayon sa radyo, pero sa pagkatanda ko, nakakaaliw itong pakinggan. Ang balagtasan mandin ay isang battle of wits and gabs ng mga kalahok na ang pagbigkas ng mga salita ay parating may rhythm and rhyme.

 

Pag Sabado at linggo, noon kami mas maraming panahon para makinig sa mga programa sa ere. Ang kainaman pag ganoon, pwedeng bitbitin ang radyo pag naglalaba sa kuluong. Nakakapakinig tuloy kami ng mas maraming FM music at di lamang mga kanta nina Didith Reyes, Imelda Papin at Eva Eugenio.  Basta ang usapan sa bahay namin,  tuwing dinadala ang radyo sa labas, kailangang maiuwi rin ito bago mag-alas-onse ng tanghali.

 

Image of the movie poster of Zimatar, a popular action series on radio

Sikat na sikat noon sa mga tao ang programang Zimatar sa radyo/ komixrama.blogspot.com

Alas-onse, makikinig na ang mga kapatid naming lalaki ng programang Isagani. Hindi ko na tanda ang plot nito pero, medyo aksyon sya. Ang kasunod ng Isagani ay ang pinakahihintay ng marami  – ang programang Zimatar. Si Zimatar ay nakakabayong bida at laging nagwawagi sa mga laban. Mayroon siyang powers na bigay ng ninang niyang mangkukulam – si Wengweng. Hindi ko pa malilimutan ang tunog ng tawa ni Wengweng at parati ko noong inaantay ang paghahalo niya ng kawa. Ang ibig sabihin kasi noon, may mangyayari sa istorya…

 

Nasa kolehiyo na ako noong sa wakas, nakabili na kami ng telebisyon sa pamilya. Sa loob ng maraming taon, radyo lamang ang pirming paraan sa amin para maka-konekta sa labas at para makasagap ng mga bagong balita at uso. Ang munting problema rito , ang radyo noon ay pinapaandar lang ng mga baterya. Ang siste dyaan, ang baterya ay sa bayan pa nabibili. Isa pa, hindi sa lahat ng oras, may pambili ng bala sa aparato ang mga tao doon sa amin. Kaya ayon, pag walang baterya ang radyo, maiinit ang ulo ng lahat… 😉

 

Possibly Related Posts:

 

Busy ang Linya

Ang Baku-bakong Kalsada sa Aming Nayon

Maglalako

Sabong Mabaho

 

Manalo, Matalo

image of a man and his fighting cock, borrowed from  t2.gstatic.com

Malalim ang pagkakaugat ng sabong sa kalalakihang Pilipino/ filipinovolunteer.com

 

Tungkol ito sa sabong, isang uri ng laro at sugal na kinahihiligan ng mga kalalakihan doon sa amin.

 

Ang sabong ay di lamang libangan at pampalipas-oras ng mga lalaki sa aming lugar. Para sa marami, isa itong seryosong bagay na pinaglalaanan nila ng abala, panahon at gastos – mula noon hanggang sa ngayon.

Bakit at paano? Ang sabi ng iba roon, “It’s a man thing,” daw. Katulad din daw ito ng pag-aalaga ng kabayo o pagkahumaling ng kalalakihan sa magagarang sasakyan. Ang sabong daw ang isa sa mga paraan ng mga lalaki para maipahayag ang kanilang pagiging macho.

 

 

Image of a cock or game being readied for fowl derby

Ang tandang na manok ay matikas at alagang-alaga/ http://www.sabong.net.ph

Sa amin, pagtingin mo sa loob ng bakuran, hindi lamang mga alagang pananim ang pupukaw sa iyong pansin. Bagkus, babatiin rin ang iyong mga mata ng mga tandang na manok na nakatali sa iba’t ibang bahagi nito – sa harap, sa gilid at sa likod-bahay. Ang matitikas na mga alagang hayop na iyon ang prized possession ng tatay ng bahay at ng mga anak niyang lalaki. Ang mga manok na iyon ay ipinapakita ng may-ari sa bawat bisitang lalaking dumating – aksidente mang napadaan ang panauhin o sadyang dumalaw. At sa oras na mapansin na ang mga tandang, tiyak, mahabang oras ng kwentuhan ang mangyayari.

 

 

Balikan natin pansumandali ang ilang mga batayang alituntunin sa pag-aalaga ng mga manok na tandang na panlaban sa sabong:

 

1. Pumili ng mahusay na lahi o iyong tinatawag na manok na galing sa champion breed.

 

2. Siguruhing pirming may malinis na tubig-inumin sa tabi ng alagang tandang.

 

3. Dapat napapausukan at nahihimas ang mga alaga tuwing umaga.

 

4. Dapat napapaarawan ng sapat-sapat lamang ang mga alaga.

 

5. Tiyaking mahusay na klase ang patukang ibibigay at regular ang  oras ng pagpapakain.

 

6. Mas mainam kung mayroon din silang vitamins and supplements.

 

7. Pana-panahong sinasanay ang sasabungin sa pakikipaglaban o tupada maski laban lang sa mga alaga ng kapitbahay.

 

8. Tiyaking hindi naiiwanan sa labas ang mga alaga pag umuulan para maiwasang sila ay sipunin.

 

9. Sanayin ng madalas ang pagkahig o footwork ng mga alaga, parang sa boxing.

 

10. Kung may badyet, bilihan ng magandang klaseng tari ang manok na panlaban.

 

Sa pagkaalam ko, ang running theme sa pag-aalaga ng sasabunging manok doon sa amin, tender loving care at all times for optimum result, ‘ika nga.

 

 

Sa lugar namin,  ang araw ng Linggo para sa kalalakihan ay nakalaan sa pagsasabong. Ibig sabihin, pupunta sila sa tupada sa bayan o sa derby sa kalapit na lungsod o kung minsan, dadayo pa sa ibang probinsya. Sa araw na iyon, ang mga lalaking nagsasabong ay maaagang magsipaggising para maghanda ng panlabang manok at ng mga sari-sarili.

Matapos ipahid ang huling kuhit ng pomada sa buhok, isusuot na ng magsasabong ang kanyang Ray-Ban eyewear at ang magarbo nyang sombrero. Lalabas siya mula sa kwarto at tutuloy sa sala kung saan naroroon ang kanyang mga kasamahan sa lakad. Lahat sila ay mga bagong-ligo, naka-tuck-in at sa pangkalahatan ay bisting-bisti ang bihis. Mukha sila lahat dadalo sa kasalan. Ang iba sa kanila ay may mga kalong na panabong. Ang iba naman ay sasama lang para pumusta o tumaya sa pinakaantay na derby.

 

Ang mga magsasabong, grupu-grupo lagi kung lumakad. Paglabas nila ng bahay, animo sila ay mga sundalong susuong sa napakahalagang digma. Ang mga hakbang nila ay masisigla at determinado. Tila handa silang sakupin ang mundo.

Wika nga, manalo, matalo – makapagsabong lamang. 😉

 

image inside a derby/cockpit, borrowed from t0.gstatic.com

Pinaglalapit muna ang dalawang manok bago ang sabong/ politico.com

 

Paano?

image of a man pondering, borrowed from t2.gstatic.com

Bakit ang tao ay maraming tanong?/ servitokss.com

 

Paano magmamahal

ang taong wala nang kayang ibigay?

Paano mag-aalay

ang taong itinuring na upos na ang buhay?

 

Paano magbabahagi

ang taong busabos sa sarili?

Paano magtatangi

ang taong buhay puno ng pasubali?

 

Paano maglalaan

ang taong bihag ng agam-agam?

Paano hahakbang

ang taong pinanghina na ng kawalang-katiyakan?

 

Paano manunuyo

ang taong damdami’y timid at suko?

Paano magtuturo

ang taong pag-asa’y dinurog, ginawang biro?

 

Paano aalalay

ang taong sya mismo – kailangan ng saklay?

Paano tutunghay

ang taong paniniwala ay nakahandusay?

 

Paano babagtas

ang taong di kayang itsurahan ang bukas?

Paano aalpas

ang taong kinulong ng kanyang nakalipas?

 

Paano huhulagpos

ang taong pananampalataya ay kapos?

Paano makikipagtuos

ang taong hirap kalagin kanyang gapos?

 

Paano gagaling

ang taong ang sugat anong lalim?

Paano papaling

ang taong matagal nahirati sa dilim?

 

Paano susulong

ang taong tanging nais – makabangon?

Paano huhulong

ang taong hiling hwag abutan ng dapithapon?

 

Paano?


image of a woman full of doubts, borrowed from 2.bp.blogspot.com

Inaasahang mga sagot at pagkilos ang kasunod ng mga tanong/ chelle1miracle.blogspot.com

 

*Kahapon po ng dapithapon naisulat itong post kaya medyo malungkot. 😀 Pasensya na… Isa lamang po itong singit na post habang di pa nakukumpuni ang aming PC.

Ang piyesang ito ay inspired ng isang lumang entry ng hinahangaan kong blogger na si Duking. Tsip, sana’y huwag mong mamasamain… Maraming salamat. Mabuhay ka! 😀

 

Hindi Putok sa Buho

cartoon image depicting love of blogging

Parang pag-ibig, isang tipo ng ka-adikan/ domjullian.blogspot.com

Bakit nga ba dumarami ang nagba-blog? Ang pinakamadaling sagot: kasi, gusto natin at pwede. Pero, hindi iyon lang ‘yon. Alam mo, alam ko at alam ng marami, may mga iba pang kadahilanan. Ang sasabihin ko sa ibaba , mga hula lang – pwedeng mintis, pwede ring sapol.

 

Una, karamihan sa mga napilit, napilitan, kinantyawan at sa wakas ay nakumbinsing mag-blog – dati na, dati pang mahihilig magsusulat at magdo-drowing ng kung anu-ano sa maliit nilang kwadernong ipinagkakatagu-tago.

Ikalawa, marami sa bloggers medyo nakiliti sa ideyang pwede pa rin namang nakatago ang isinulat pero online nga lang. Medyo ironic, ano po? Pero, may pagka-ganoon ‘yon, sa pakiwari ko. Sa umpisa’y naniwala tayong pribado at sekretong journal ang blog na accessible thru the internet.

 

Ikatlo, ‘ika nati’y panahon nang magpaka-techy kahit konti. Halos lahat ng ginagawa ngayon sa mundo’y pinapadaan na sa internet, hindi rin siguro masamang doon natin ipadaan ang ating mga: buntong-hininga; hirit; pambobola; pagkainis; angas; pagkamangha; galit; pagkainip; kapalpakan; inaakalang karunungan; modest successes paminsan-minsan,  at iba pa.

Ikaapat, karamihan sa atin, may mensaheng kung ano. Basta. Sa tingin natin – tama man o mali – may iba at natatangi tayong pananaw, anggulo, tienes, na dapat masabi, maisulat at maipaabot sa sangkinapal. Aminin man o hindi, naniniwala tayong tayo ay mga original at creative na nilalang (kahit pa ang pinagsasabi natin sa blogs ay ang mga nasa ikatlo). Sabihin mang ito ay subject to arguments, discussions and outright rebuttal.

 

image of hands typing along on keyboard

Panahon na raw para ipaabot sa sangkatauhan ang ating mensahe/ britannica.com

Ikalima at kabaligtaran ng ikalawa, naniniwala tayong maski papaano, may publikong babasa at makakaintindi sa (pribado, sekreto at) nakakahikab nating mga kwento. Kumbaga, sa law of probability, tatama at tatama tayo rito. May mga taong tatamaan sa ating mga istorya at paglalarawan. Higit na malaki ang tsansa rito kaysa sa  lotto, oo.

May pag-amin tayo, alanganin nga lang, na oras na para palawakin ang ating readership, lampas sa iilan-ilang pinasisilip-silip natin sa mahiwagang secret notebooks. Baka sakaling dito tayo mapansin, ng madlang global.

 

Ika-anim, nagkaroon tayo ng sapat na oras para talagang umupo, tumipa ng keyboard at masdan ang creation nating nagkahugis maski papaano sa screen ng computer. Nalibre tayo para gawin na ang dati pang isinusulsol sa atin ng iba – ang mag-blog. Iyong puntong sinabi natin sa mga sarili, ‘Ba’t nga hindi?’ Walang bayad ang publication space, may kasama pang editing tools.

Ika-pito, karamihan sa atin, matatagal nang may nililimlimang ideyang nangangating ipanganak. Galing man iyon sa – pagtambay at pagbibida-bidahan sa eskwela, sa pagmamasid-masid sa kalye, sa pagtityaga at pagkainis sa trabaho, sa pagtinga-tingala sa kisame, sa pagtitig-to-death sa telebisyon at sa pag-upu-upo sa mga kainan at inuman.

 

Umabot sa hangganang parang ganito: ‘Hala, eksperto na yata ako rito. Pwede na ‘kong gumawa ng manual sa pagka-show off/ pagka-mahadero/ pagka-martir/ pagka-buryong/ pagka-gimikera. Inaantay na ng mundo ang take ko sa mahalagang usapin. Maisulat na nga, in installment basis.’

 

By some omen or curious spell, nailuwal ang libu-libong blogs/brags. 😉

 

image of a woman typing decades ago

Ang nagsusulat ang nagtatalaga ng paksa sa blog/ flickr.com

 

Anu-ano pa  ang mga dahilan ba’t ang mga tao’y nagba-bog? Este, blog. 🙂

 

 

Possibly Related Posts:

 

Ang Bagong Betamax – Rated PG

Ba’t Mo Naman Napagdiskitahang Mag-blog?

Bahay-bahayan, luma at bago

Gawa-gawa Lamang

 

* Ang blog post na ito ay naisulat noon pang Disyembre, 2010 bago pa ang lathalaing Ba’t Mo Naman Napagdiskitahang Mag-blog? ngunit ngayon lamang naisipang  ilathala. Sana ay may mapulot pa rin dito kahit paano ang mambabasa. Salamat.

 

Larawan ng Taong Wala sa Sarili

Image of leaves forming the sign of love

Paano nga ba ilalarawan ang isang taong sinusuong ang kabaliwan?/ theberry.com

 

Paano nga ba ilalarawan ang isang taong nagmamahal? Siyanga pala, gasgas na paksa na ito, sinluma na ng nakasulat na kasaysayan. Wala akong  sasabihing bago rito, magtatangka lang na ungkatin ang paksang humigit-kumulang, madalas makapukaw sa ating pansin.

 

Poster saying that love and craziness are interchangeable

Mahirap pag-ibahin ang taong umiibig at ang isang tinatakasan ng bait/ lauriekendrick.wordpress.com

Ang taong umiibig daw ay maihahalintulad sa isang nilalang na wala sa sarili – walang sariling bait at hibang na hibang. Mabibigat ang premises nito. Una, na sa pang-araw-araw, ang tao ay karaniwang may bait sa sarili. Ikalawa, na pag umiibig ang tao saka lamang siya nahihibang at sa mga ordinaryong pagkakataon, maayos siya at nasa katinuan. Hindi ako eksaktong komporme sa mga nabanggit subalit para sa ikagaganda ng talakayan, tatanggapin ko na muna ang mga ito.

 

Ang isang sinasabing sign na ang isang tao ay nagmamahal ay kapag madalas siyang magngingiti ng walang dahilan. Parang mayroong lagi siyang kausap na di-nakikita ng ibang tao, ngunit parating may magagandang sinasabi. Sabihin pa, hindi naririnig ng mga nasa paligid ang kanilang usapan. Ang taong umiibig sa gayon ay parang may kahuntahang dwendeng malikot at nagpapatawa, pero hindi nababanaag ng mga ordinaryong mortal.

 

Mahilig din daw tuminga-tingala ang taong ito, parang estudyanteng naghahagilap ng sagot sa exam. Pagkatapos, titingin sa gilid at saka iiling-iling na parang hindi makapaniwala sa brilliance ng kanyang naisip. Mapagkakamalan mo raw na isang scientist na may nadiskubreng bagong batas ng kalikasan.

 

image of an absent-mided woman, borrowed from istockphoto.com

Kapag umiibig, lutang ang isip/ istockphoto.com

Madalas din daw na absent-minded sa conversation ang taong in love. Tumatango siya sa usapan ng wala sa tiyempo at tumatawa lang matapos makatawa na ang lahat. Saka medyo maiilang at alinman sa magtatakip ng bibig o kaya ay mag-e-exhibit ng isang sheepish grin. May isang banda na nasi-sense na ng mga kaharap nyang may mali o wala sa lugar sa kanya. Pero, hindi kaagad matukoy kung ano. Mas madalas, nasasabihan lang syang, “Okey ka lang?,” isang palasak na tanong na maituturing na social filler – paalalang kasali pa rin ang taong iyon sa usapan, kahit pa halata namang andoon lang siya dahil nakagawian.

 

Sa kabilang banda, umpisa na ‘yon para ilagay siya ng mga kasamahan o kaibigan sa monitoring chart, para tantyahin kung mag-iiba ba ang kanyang lagay o kailangan siyang lapatan ng kagyat na lunas. Siyempre, mas swabe ang mga kasunod na tanong, “Sigurado ka bang naipa-check up mo ang sumasakit sa ‘yo last week? Nagkabati na ba kayo ng brother mo, ha?”

 

Hindi yata patas kung sasabihin nating ang taong inlababo ay dumadalo lang sa mga okasyon para i-display kung gaano na siya nawawala sa reality orbit. Nabubuhay rin naman siya minsan sa mga usapang ganyan. Kailan at paano? Pag nabanggit ng mga naroroon ang pangalan ng kanyang sinisinta. Dinaig pa ang bombilyang dagling umilaw pagkapindot ng switch, biglang nagka-come alive itong ating bida. Umiiba ang kanyang postura at parang nagsisipaglabasan ang kanyang mga antenna. Handa na siyang magbigay ng buong atensyon sa usapan at makisali sa mga pagtatalakay. Bring it on, ‘ika nga.

 

Sa kadahilanang may mga pakiramdam din naman ang kanyang mga kaharap at sa mas malamang, dumaan na rin sila sa mga ganoong sitwasyon, ikakambyo nila ngayon ng todo ang usapan sa direksyong gustong tunguhin nitong taong wala sa sarili. Mapag-uusapan na ng husay ang paksang, kung tutuusin, siya lang talagang gustong marinig nitong huli.

 

Image of a man confused

Mahilig mag-isip-isip, inaalipin ng damdamin/ hungryplanet.net

Mahilig din daw mapag-isa ang taong kasalukuyang ina-assail ng di-mapaglabanang damdamin. Bukod sa unlimited ang kanyang private conversations with oneself, marami rin siyang tinitimbang at tinatanya. Una, ano ang tsansa nya sa laban? Mahaba ito at mabigat at natatapos lang pag sinabi na ng taong, ‘Bahala na.’  Ikalawa, ano ang pinakamabuting susunod na hakbang? Kadalasan, tumutukoy ito sa pamamaraan – personal ba at harapan, idadaan sa ibang tao, isusulat, ilalagay ang mensahe sa plataporma o gadget?

 

Ikatlo, anu-ano ang mga kailangang ihanda? Ang ibig sabihin lang naman ng mga ito ay schedule, budget, damit na susuotin at saan ang pinakamagandang venue ng pagkikitang dapat i-suggest. Saan ka baga, ang ganito naman ay bagay na hindi na bago sa ating bida. Ginagawa nya na rin ang ganito pag nagpa-plano ng outing ang pamilya, pag may bagong patakaran sa opisina at pag may lakad ang barkada. Ano ang kaibahan? Ito ay isang personal campaign, isang conspiracy ng bida at ng kanyang sarili – kailangan ay sigurado, relentless at walang mintis.

 

Grabe ang kanyang mood swings. May mga oras na talagang ang tingin niya sa paligid ay iba – mas berde pa sa berde ang mga damo, mas asul ang kulay ng langit kaysa sa karaniwang asul at tila buhay at kumakaway ang mga bulaklak at halamang kanyang nakikita. May panahong ang pakiramdam niya ay tila hindi lumalapat sa lupa ang mga paa at itulak lang siya nang kaunti pataas, baka tuluyan na nga nyang makahalubilo ang mga ulap.

 

cartoon image of a man and a woman in love

Matingkad na asul, kahalubilo ng mga ulap/ drunkenloosecannon.com

 

Sa kabilang banda, inaalipin rin sya ng pag-aalinlangan at pinagdududahan ang wisdom ng sitwasyong kanyang pinasok. Tinatanong niya ang sarili kung ano ang karapatan nyang mag-isip ng ganoon, na maging ganoon ka-swerte, na pag-ukulan ng pansin ng isang magandang tao ang isang gaya nyang hamak lang at iba pang mga kadramahang parang may saysay naman, pero hindi sigurado kung sa oras na iyon ay nakakatulong. Walang pakundangang nagpapalitan sa kanyang loob ang highs and lows na iyon. Naisipan nya na tuloy maglaan talaga ng mahabang oras para sa mga ganitong pagtutuos. Baka sakali, may ma-resolba.

 

Image of a heart and music notes

Mahilig rin daw makinig ng musika ang isang taong in love/ http://www.iconniteclub.com

Mahilig siyang makinig ng musika, mga tugtog na may madamdaming lyrics at tunog na nagpapaalaala sa kanya ng mga nararamdaman. Kamukat-mukat mo, mayamaya ay bigla na lang siyang magtatatalon, kakanta ng malakas o di kaya naman ay mang-aatake ng biro sa mga kaopisina o kasama sa bahay. Para lang siyang isang bata o kaya naman ay isang baliw. At dahil hindi naman gawi ng mga taong nakapaligid sa kanyang manghusga, mas pipiliin na lang muna nilang kongklusyon ang una. Hanggang sa dumating ang iba pang signos na nagsasabing: hindi, mas malala. Iba na ito.

 

Ang nakakatawa o nakakainis dyan, ang taong sangkot ang huling nakakabatid sa tunay niyang kalagayan. Habang ang mga kasamahan, kaibigan at pamilya niya ay unti-unting namumulat sa katotohanan dala  ng  di-maitatangging clues at patas-patas na ebidensya, nanatiling lutang at off tangent sa sitwasyon ang bida ng ating istorya. Hanggang sa may kumompronta o bumisto sa kanya. Isang tanong, kung tutuusin. Isang tanong na yuyugyog sa buo niyang pagkatao, magtatama sa sitwasyong tila nalihis at maglalagay sa mga bagay-bagay – sa angkop nilang lugar. “In love ka ba?”

 

Iyon lang. Iyon lang at parang binuhusan ng malamig na tubig ang ating bida. Para siyang hayop na nasukol matapos ang dalawang oras ng walang puknat na habulan at tila isang dekada ng pagtatago. Isang pangungusap na tatapos sa walang-kapararakang mga tanong, mga pagtatakang di-mabigyang linaw at mga pakiramdam na di-mawari. Isang suliraning biglang inilagay sa kanyang harapan at siya na ring katugunan. Andoon na lahat – presentation of the problem, approach, analysis, conclusion and recommendations. Isang tanong na isa na ring sagot. Ang tagal hinanap, andyan lang pala.

 

At this juncture, isang tinging hindi makapaniwala ang makukuha ng nagtanong mula sa tinanong. Biglang magkakagulo ang mga kwerdas sa loob ng taong tinanong, pipilitin nyang mag-apuhap ng paliwanag sa kabalintunaang madalas nang sumagi sa isip ngunit laging pilit itinatakwil. Huwag mong sabihing…. ??? Siyeeet, oh, my God!? Nooooooo! Isang matinis na tili o isang malakas na sigaw ang biglang pupunit sa katahimikan ng walang-malay na silid. At hindi na kailangan pa ng sagot. 😉

 

cartoon image of an utterly surprised person

Hindi makapaniwala sa kanyang natuklasan/ shutterstock.com

 

Ano nga ang umpisa ng ating usapan? Kung pwedeng mag-plead ng temporary insanity ang taong ang tanging kasalanan ay magmahal o umibig? Parang hindi. Dahil kapag ganoon, mapipilitan ang estadong mag-take custody at i-confine sa institution ang nasasangkot… At alam naman natin, dito sa Pilipinas, kokonti ang badyet para sa mga ganyan. Isa pa, balita ko, sobrang sikip na ro’n. 😉

 

Possibly Related Posts:

 

Ang Magmahal

Ngiti

Minsan, Dumating Ka sa Buhay Ko

Kung Tapos Na Ang Lahat

 

Totally Unrelated Posts:

 

Parang Puputok

Hindi Magkita

Walang Bait

Pag Nagkakasakit

 

Ang Magmahal

image of hands forming the shape of love

Likas daw sa tao ang magmahal/ 3.bp.blogspot.com

Isa na yata ito sa pinakamahirap na sitwasyong maaaring daanan at pinagdaraanan ng isang tao – ang magmahal ng kapwa. Mapwera na lang siguro iyong taong ang tanging mahal at iniintindi ay ang sarili lamang. Pero, bibihira naman ang ganoon, sa palagay ko. Siyempre, nag-uumpisa iyan sa pagmamahal natin sa ating mga magulang. Ang mga taong kadugo natin at nag-aruga at nagmahal sa atin nang walang pasubali at alinlangan. Kasunod, ang pagmamahal natin sa mga kapatid – gaano man tayo kapamilyar sa amoy, kilos at itsura nila, dumarating din ang ganoon. Iyon bang nararamdaman mong mahalaga sila sa iyo at bahagi sila ng pagkatao mo? Na hindi ka makukumpleto kung wala sila. Ayon ‘yon.

 

image of a an extended Filipino family, borrowed from 2.bp.blogspot.com

Sa kanila tayo unang natututong magmahal/ 21thcenturyfilipinofamily.blogspot.com

 

Ang susunod roon ay pagmamahal sa mga taong nasa labas na ng ating bahay. Ang kamag-anak nating laging mabait sa atin, ang titser nating inaalalayan tayo pag may hindi naiintindihan sa lesson at ang kaeskwelang laging kasabay sa pagpasok o sa pananghalian. Habang lumalaki tayo, tila lumalapad rin ang sirkulo ng mga taong tila may papel sa kung papaano tayo mabubuo at gagana bilang isang katanggap-tanggap na nilalang sa lugar na ating kinaroroonan at ginagalawan. Nagkakaroon tayo ng mga kalaro at kabarkada – mga taong kadalasan ay kaedad at kapareho natin ang interes at inaatupag. Katagalan, nagkakaroon tayo ng mga kaibigan, iyong mga taong lampas sa barkada ang turing natin. Sila iyong sa pag-intindi natin ay mga taong kaya tayong unawain – sa ating mga kakayahan at kalakasan, sa ating mga takot at kahinaan.

 

image of Filipino children as friends, borrowed from phototour.minneapolis.mn.us

Natututong makipagkaibigan habang lumalaki/ phototour.minneapolis.mn.us

 

Tapos, darating sa atin ang yugto ng hero worship, ang pagsamba sa mga taong higit na mataas at malayo sa atin ang agwat sa karanasan, inabot at katayuan sa buhay. Nagiging sagad tayong tagahanga ng ating iniidolo, kahit pa sabihing malabo namang mangyaring magkalapit ang ating mga landas at buhay. Ang kasunod na yata nito ay ang parteng naghahanap na tayo ng halos eksklusibong ugnayan sa isang tao, madalas ay kaibigan na rin natin at kapareho ng kasarian, ang taong tila gusto nating ituring tayong importanteng-importante. Doon yata pumapasok ang ideya ng bestfriends. Iyong nagsusumpaan kayong magiging tapat kayo sa isa’t isa at hindi kayo mag-iiwanan. Palagi kayong magkasama at hindi halos mapaghiwalay. Sa mga kakaibang kalagayan gaya ng exclusive schools or dormitory, ang ganito raw ay maaring ma-transform sa isang homosexual relationship, depende sa impluwensya ng mga nakapaligid at sa kakayahan ng mga nasasangkot na lumabag sa social taboo o gumawa ng mga ipinagbabawal.

 

image of young women who are bestfriends, borrowed from fotolia.com

Ang matalik na kaibigan ay unang eksklusibong ugnayan/ en.fotolia.com

 

 

 

 

 

 

 

 

 

catoon image of the increasingly social world of humans

Sa pagtanda ng tao, papalaki rin ang sapot na kailangan niyang habihin/ blog.aspenms.com

Matapos ang mga yugtong ito, tila handa na tayong pumasok sa mas malawak na arena ng pakikipag-ugnayan, ang pakikisalamuha sa mas malawak na mundo kung saan ilan lang tayo sa napakaraming mukhang nagkakasalubong kundi man nagkakabungguan. Sa mas malapad at mas kumplikadong setting, muli tayong gagawa ng mga panibagong sapot ng kakilala, kabarkada, kasama sa organisasyon at mga kaibigang magpapagaan sa hamon sa ating makaangkop at mamuhay sa kapaligiran. Pag nai-establish na natin ang patterns and routines ng mga ito, saka tayo muling bubukas sa posibilidad ng isang eksklusibong relasyon. Sa pagkakataong ito, hindi na siguro matalik na kaibigan lang ang hinahanap natin. Palinga-linga na tayo at patingin-tingin para sa tsansang makatagpo ng taong sana ay mamahalin natin ng lubos, aalagaan tayo at hanggang maaari, kakasamahin na natin sa habang buhay. Dito yata nag-uumpisa ang gulo, kalituhan at maraming mga mali sa ating pagtantya. Para saan? Para sa isang napakalaking desisyon  sa ating buhay at hinaharap.

 

Image of a man and a woman having an argument

Larawan ng isang babae at lalaking nag-aaway at nagtutuos/ encikirham.blogspot.com

Sabi ng ilang scientists, pasimplehin daw natin ang prosesong ito ng paghahanap ng ating katiyap. Kabitan daw ang tao ng device na kahawig ng built-in faculty ng mga hayop. Para itong sensor mechanism – maaaring madaan sa amoy, sa nililikhang tunog o sa kulay at hugis ng isang bahagi ng katawan – para madaling matukoy kung sino at alin ang dapat na maging kapareha ng isang tao. Ang tinutuntungan, siyempre, ng mungkahing ito ay ang lohika na ang pag-ibig ay isang chemical process lamang. Na sakaling maganap na ang mutual attraction, magiging madali at mabilis na ang proseso at susunod na lamang ang ibang factors under consideration. Sa biglang tingin, may sense itong proposal at may pangakong padadaliin ang buhay para sa mas marami. Bawas-gastos ito, bawas sa pagbibihis at pagporma, bawas-oras sa trapiko at mas maraming dagdag na oras para magtrabaho. Hindi sa ako’y nagbibiro. Hindi ba at isang sign lagi ng pag-unlad ang simplification?

 

Kung bakit naman kasi sa tao, hindi simple ang pakikipag-ugnayan. Maging ang ugnayan ay ukol sa pampublikong concern gaya ng pagtatapon ng basura at pagpapabilis ng daloy ng mga sasakyan sa kalye, hanggang sa personal and particular concerns gaya ng kanyang pagpili ng makaka-date at magiging kasintahan – maraming samutsaring konsiderasyon. Laging may sapin-saping sukatan at pamantayan, parating kasali ang mga taong nauna nang naging bahagi ng ating buhaymagugustuhan kaya siya ng ating mga magulang, magiging katanggap-tanggap ba sa ating mga kaibigan, pwede bang makapasa sa paningin ng mga ka-trabaho at kaopisina, hindi kaya nakakahiya pag siya ang isinama natin sa ganitong okasyon at matatanggap kaya niya ang ating mga pinagdaanan? Hayon, tuloy, nagiging komplikado ang ating pagpapasya. Sa panahon kasi ngayon, tila hindi na lang personal na desisyon ang pagpili ng isang tao sa makakasama niya sa buhay. Isa na rin itong social choice, kumbaga.

 

image of a roadsign pointing to choices, borrowed from infocomcanada.com

Nagiging social choice ang mga desisyon natin/ infocomcanada.com

 

Kaya, ayon. Ikaw itong si may napupusuan. Gusto mo ang taong ito – napapangiti ka pag naaalaala mo siya, nasasabik kang makita siya at makasama uli, hinuhulaan mo na nga ang susunod niyang sasabihin sa iyo at pina-practise mo ang iyong isasagot? Nais mong magkakilanlan at magkalapit pa kayo ng husto. Gusto mong alamin ang maraming bagay tungkol sa kanyasaan siya dati nag-aral, sinu-sino ang mga kaibigan nya, ano ang ginagawa nya madalas pag Sabado at saan siya nanananghalian. Mga ganoon… Kinikilig ka pag naaalaala mo kung paano siya tumingin sa iyo, kung paano ka niya bigyang-pansin at asikasuhin. Sa madaling salita, gusto mong marinig ang kanyang boses, gusto mo siyang mahawakan at gusto mo siyang makasama lagi. Kung tutuusin, marami kang gustong mangyari – sana. Wala namang pumipigil. Pero para sa iyo, tila hindi ganoon kadali.

 

cartoon image of two persons in love, borrowed from tumblr.com

Umaasang minamahal rin tayo ng taong ating mahal/ mhae14.tumblr.com

 

Hay naku, ang magmahal nga naman… 😉

 

Possibly Related Posts:

 

Ngiti

Minsan, Dumating Ka sa Buhay Ko

Pag-asang Alis-Dating

 

Ngiti

image of a smiling Piolo Pascual, borrowed from andronico.wordpress.com

Sino ang makakaiwas sa ganyang ngiti?/ andronico.wordpress.com

 

Ang tawag sa amin sa ngiti ay umis. Pag nakita kang nakangiti  ng kasama mo sa bahay, tatanungin ka nya, “Ba’t ika’y naka-umis? Ano’ng balita?” Ang sagot mo dapat ay isang patay-malisyang, ‘Wala, wala lang.’ Pag hindi ka nagtagumpay na pagmukhaing wala lang talaga, malamang ang kasunod noon ay tutuksuhin kang merong taong nagpangiti sa iyo. Umpisa na ‘yon, bibiruin ka na ng katakut-takot – halos maghapon.

Ang biro naman sa amin, ang tawag ay ukit. Mabilis ang pagbigkas ng salitang ito. Hindi ito kapareho ang ibig sabihin sa paglililok. Ang kahulugan nito ay ibinibiro ka sa isang taong humigit-kumulang ay may pagtingin din sa iyo. Imina-match ka, bale.  Okey lang naman iyon, pag nasa mood kang biruin. O, kaya, pag gusto mo rin kahit paano ang taong ibinibiro sa iyo. Malaki ang iyong problema pag napagdiskitahan kang i-ukit sa taong ayaw mo. Nakakaasar.

 

image of a young Filipina smiling, borrowed from t2.gstatic.com

Minsan dapat sarilinin ang ngiti / phototour.minneapolis.mn.us

Kaya, hanggang maaari, kung may naalaala kang tao – sinuman ‘yon – na ang ginawa o sinabi ay biglang nagpangiti sa iyo, itago mo. Huwag mong ipakita sa iba. I-tyempo mong pag mag-isa ka lang. Pwede kang mag-trip down the memory lane hanggang sa pumutok ang iyong bangs. Pero, wala dapat nakakakita. Para walang uukit at mangungulit sa iyong isa-isahin mo ang kwento mula sa umpisa. “Kelan at paano kayo nagkakilala, ano ang mga sinabi, ano ang reaksyon mo?” Na para bagang itong nagtatanong – kapatid o pinsan mo – may karapatang manggisang parang senador lang sa isang Senate hearing.

 

Sa amin, maraming klaseng ngiti at tawa. Graduated and precise ang paggamit ng mga salitang ‘yan doon. Ang umis ay maliit na ngiti. Personal ito at matipid, kumbaga. Ang ngisi ay iyong alam na natin – ngiting nang-aasar. Ang bungisngis ay malaking ngiti, kita halos ng kaharap ang lahat ng ngipin ng ngumingiti. Ang anas na tawa ay tawang pinipigil. Ito ang pagtawa pag nagtsi-tsismisan sa gabi kung tulog na ang ibang kasamahan. Ang hagikhik naman ay maliliit na tawang tuluy-tuloy. Ang bunghalit na tawa ay bigla at di sinasadya. Ang hagalpak ay tawang malakas, iyong sumasabog at dinig hanggang sa malayo. Ang malutong na tawa ay mataas ang tono at delivered on time, kumbaga.

 

Napapansin nyo marahil sa mga naikwento ko, mabubusisi at may pagka-pakialamero ang mga tao sa amin. Ang ngiti roon ay hindi simpleng ngiti at ang tawa ay hindi simpleng tawa lang. May degree lagi ang mga bagay-bagay, lalo’t higit ang emosyon ng mga tao. At dahil nasa iisang setting kayo, may tinutuntungan parating isang antas ng familiarity, na para bagang laging magkakakilala kayo? At kung hindi pa, aba, mahaba ang araw at gabi para magkabistuhan at magkatantuhang mai-maigi. Lagi namang may bangko at may kapeng nakasalang para pagaanin ang kwentuhan.

Ang ngiti ay mainam na social weapon doon sa amin, lalo na sa matatanda. Kabisado nila kung sinu-sino ang palangiti at ang hindi, sino ang tuwing ngumingiti ay nawawala ang mata at sino ang pag ngumiti ay lumalalim ang biloy.

 

image of a young boy smiling/ palipasan.blogspot.com

Magandang tingnan ang isang taong madalas ngumiti/ palipasan.blogspot.com

 

Kaya, halimbawa, matagal ka nang hindi nagpapakita sa lugar. Tapos, pag-uwi mo, biglang nakasalubong mo ang isang matanda sa inyong nayon. Malaking tulong kung ika’y  ngingiti agad, sabay yuko at mano. Kung hindi man natatandaan ni Mamay __ ang iyong pangalan dahil sa tagal na, matatandaan niya ang iyong pag-ngiti. Nakakabit iyon sa memory niya. Ikaw ay si ganito, anak ni ganyan. “Ba’t ang tagal mong nawala, punyemas kang bata ka.” May kasama pang hampas sa braso.

 

image of a young boy paying respect to an old person, borrowed from ncca.gov.ph

Puhunan ay ngiti at pagbibigay-galang/ ncca.gov.ph

 

Ganyan ang ngiti roon sa aming lugar na pinagmulan. Marami itong pakahulugan at marami ring gamit. At pag may taong nakakita sa iyong hindi nakangiti o kaya ay talagang nakasimangot – kamag-anak man o dating kakilala – magdaramdam iyon  sa ‘yo at ipamamalita sa ibang nagbago ka na.

 

image of a shirt promoting smile, borrowed from spreadshirt.com

Ngumiti sa taong batid ang dati mong pag-ibig/ spreadshirt.com

Sasabihin nyang  kesyo ikaw raw ay nakatuntong at nakatira lang sa malayo, hindi mo na siya kilala. Ni hindi mo makuhang bumati ng ngiti? Samantalang dati, pirmi kayong magka-huntahan at ala ka lang nyang ukitin? At natatandaan pa nyang ang iyong dating naiibig ay si ganito. Na panay ang iyong umis at buntong-hininga pag ikaw ay ibinibiro sa taong iyon?

 

Alalaong baga, sa amin ang pag-ngiti ng isang tao ng walang dahilan ay nangangahulugang gusto nya nang mag-asawa. Kaya nga kako, pag nasa amin ka, huwag kang basta-basta magngi-ngiti.

 

Ba’t ka nga pala napangiti? Sino ang iyong naalala? 😉 xD

 

Wala Niyan sa Amin

image of fresh lettuce

Sariwa, malutong at masarap kainin/ t0.gstatic.com

Hindi ko alam kung bakit paboritong gawing panlait o pang-mura ng ilan ang salitang litsugas. Dahil ba malutong itong bigkasin? Para sa akin, ang litsugas o lettuce ay isa sa pinakamasarap na gulay. Ito ang pagkaing hindi na kailangan pa ng paliwanag. Iyon na siya – payak at walang maraming arte. Masustansya, sariwa at higit sa lahat, madaling ihanda at kainin.

 

image of the sigarilyas vegetable

Kalamismis, isang gulay na marami sa amin/ pinoy-entrepreneur.com

Ang malungkot na parte dyaan, ang litsugas ay hindi itinatanim sa amin. Ang litsugas kasi ay isang uri ng halamang nabubuhay sa temperate zones gaya ng Baguio at Tagaytay. Ang lugar namin ay sub-temperate lamang ang klima. Kung kaya, ang marami ang tanim sa amin ay kalamismis – gulay na mas kilala ng marami bilang sigarilyas – makikita mo sila sa mga balag, sa mga daanan ng tao at nabubuhay rin ng ligaw.

 

 

Bulubundukin ang aming lugar. Marami rin doong mga gulod at maninipis na gubat o iyong tinatawag na secondary forests. Pag sinabing secondary ang gubat, ito ay nangangahulugang ang mga halaman doon ay itinanim na ng tao at hindi iyong tanim o gawa pa ng kalikasan. Ang ibig sabihin, nag-clearing na ang mga tumira at pumili na sila ng mga puno, halaman at damong siyang patutubuin, aalagaan at palalaguin para makatulong nila sa pamumuhay. May mga mangilan-ngilan ding lambakan o valley doon sa amin pero ang mga nagpapastol na lang ng hayop ang madalas pumunta roon. May mga bahagi rin ng lugar naming patag at siya namang pinagtataniman ng regular crops ng mga taga-amin.

 

image of a tree found in secondary forests, borrowed from t2.gstatic.com

Napapaligiran ng mga gubat/ philippinenativeforesttrees. blogspot.com

 

 

image of the napenthes alata, a forest plant in the phils.

Napenthes alata, isang halamang gubat/ superstock.com

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Mapunta tayo uli sa mga tanim at halamang nabubuhay sa isang lugar, halimbawa, sa amin. Ang dami roong wala o kulang, ikinalulungkot kong sabihin. Sa kantang bahay-kubo na lang na sinasabi ng maraming a vegetarian’s song,  pangitang-pangita ang mga kakulangan sa imbentaryo namin ng gulay. Wala sa aming tanim na singkamas, mani, kundol, sibuyas at bawang. Bumibili rin lamang kami ng mga ito sa palengke. Sabi ng mga nakatatanda kong kapatid, ang labanos at linga raw ay sinubukang itanim sa amin noong unang panahon. Nabubuhay raw naman ang mga ito subalit hindi kagandahan ang bunga o ani, kaya hindi lumaganap.

 

image of the kundol fruit

Wala nito sa mga bakuran sa amin/ picable.com

image of singkamas rootcrop, borrowed from t3.gstatic.com

Hindi ito itinatanim sa amin/ article.wn.com

 

 

 

 

 

 

 

image of freshly-harvested peanuts

Hindi bagay sa lupa sa amin/ blog.peaceworks.net

 

image of freshly-harvested garlics

Lalong walang tanim na ganito / tinyfarmblog.com

 

image of freshly-harvested onions

Hindi rin nabubuhay ang sibuyas sa aming lugar/ tinyfarmblog.com

 

Wala rin siyempre sa aming tanim na pakwan at melon, isang masaklap na pangyayaring ikinasasama ng loob ko tuwing summer. Noong mga bata pa kami, para kaming cavemen na sabik na sabik pag nakakakita ng mga pagkaing ito. Nabubuhay pala sa aming lugar ang pinya subalit ang bunga nito ay kadalasang maasim. Kaya hayon, maski as backyard plant man lang, hindi ito nauso sa lugar namin. Siyempre pa, wala rin sa aming repolyo, carrots, broccoli, asparagus at cauliflower. Pag may handaan sa amin noon at kasama sa putahe ang chopsuey, parang pakiramdam namin ay magarbong-magarbo. May ilang kabahayan sa aming may tanim na alugbati pero hindi ito popular sa amin bilang gulay. Sa Maynila ko na natutunang kainin ang talbos na ito.

 

image of sliced, ripe watermelon

Maputla ang bunga nito pag sa amin itinanim/ pataygutom.com

image of ripe melon

Sa kasamaang palad, walang tanim nito sa amin/ t0.gstatic.com

 

 

 

 

 

 

 

 

image of cut asparagus plants

Mainam gawing sopas, pwede ring halbos lang/ asia.ru

image of cauliflower plant

Sa napakalalamig na lugar ang ganito nabubuhay/ wingseed.nl

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Siyanga pala, may mga talbos sa aming sa pagkaalam ko ay bibihira o sadyang hindi kinakain sa ibang lugar sa bansa natin. Ang halimbawa ng mga ito ay ang talbos ng halamang bago at talbos ng kapeng barako. Ang bago ay isang halamang kahawig ng lansones ang pagtubo – pataas – subalit mas maliit ang puno nito at ang mga dahon ay berdeng makikintab na parang sa atis. Naku, ang pait ng talbos nito pero paboritong isama ng mga taga-amin sa gulay na monggo, tapilan at kadyos, pampaiba raw ng lasa. Ang sariwang talbos naman ng kapeng barako ay gayon din – makintab at saksakan ng pait. Pero, ginugulay pa rin basta available. Matanda na ako nang naibigan ko ang mga ito bilang sahog sa pagkain. Noong bata pa, itinatabi ko rin lang sila sa gilid ng pinggan para kunin ng aming magulang o kaya ay ng kapatid kong siyang may gusto.

 

image of bago leaves, borrowed from indi-journal.info

Makintab na berde ang dahon ng bago/ indi-journal.info

 

image of a barako coffee branch with fruits and leaves

Maari ring gulayin ang murang dahon ng barako/ sulit.com.ph

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sa amin pala, mayroon ding ligaw na kamatis o wild tomatoes. Ito iyong kamatis na maliliit at pumpon-pumpon kung bumunga. Mas maasim ito kaysa sa table tomatoes na ating nakasanayan at kung ikukumpara sa native tomatoes na nabibili. Pinakamagandang gamit nito ay pang-asim sa isda o karneng iniluluto. Sa isang banda, marami sa ligaw na kamatis sa amin ay tumutubo na rin lang basta. Sa mga ilalim o gilid ng nabubulok na puno, sa may likod-bahay at sa mga daan papuntang gubat, andoon sila. Pag dumarating ang lean months o iyong mahigit dalawang buwang wala halos maani sa mga tanim at wala na ring perang pambili ng pagkain ang mga tao sa amin, maaasahan ang ligaw na kamatis. Ginagawa naming silang ulam – nilalagyan ng kaunting asin at siyang iniu-ulam sa kanin.

 

image of ripe wild tomatoes hanging on branches

Kung saan-saan tumutubo, maasim ang bunga/ heavenly-products.com

image of freshly-harvested wild tomatoes, borrowed from centralfloridagarden.blogspot.com

Isang pumpon lagi kung anihin/ centralfloridagarden.blogspot.com

 

 

 

 

 

 

 

Kaya, iyon. Maraming halaman – prutas at gulay – na wala roon sa amin. Pero, may ilan din namang mga tanim na sa lugar din lang naming yata matatagpuan at kinakain ng mga tao. Hindi ko na kukumpletuhin ang listahan ng mga mayroon at wala sa aming pook. Kunsabagay, kanya-kanya namang biyaya iyan o endowment, kumbaga. May kanya-kanya raw floral diversity ang mga lugar at kahit pa sabihing ang bawat bayan at lungsod na kinalakihan natin ay bahagi lahat ng Pilipinas na isang tropical country, marami pa rin mismong mga pagkakaiba. Pero mas maigi kung alam natin ang mga mayroon at wala, ang mga kinasanayan ng tao at hindi, sa ating paligid, maging sila man ay ukol sa pagkain o hindi. Para alam natin kung anu-ano ang mga dapat nating ipagmalaki, diskubrehin at tuklasin.

image of Bloom's taxonomy model, borrowed from uwf.edu

Mailugar natin, para makalikha ng mga bagong bagay/ uwf.edu

 

Sabi ko nga, walang litsugas sa amin. Pero, isa ito sa mga huli ko nang natuklasan ngunit paborito kong pagkain. Minsan, nag- guest lecturer ako sa isang forum sa Baguio City. Ang usapang iyon ay ini-sponsor ng isang NGO at tungkol sa buwis o tax, noong panahong pinag-uusapan pa lang ang VAT bilang mungkahing batas. Sinagot ng host ang aking pamasahe at may bigay din silang maayos na honorarium. Pero ang hindi ko malimutan sa okasyon, iyong ipinaghanda ng organizers ang lahat ng dumalo sa forum ng masarap na pananghaliang may masaganang hain ng lettuce salad . Tanim raw nila ang mga iyon at maituturing na isa sa kanilang accomplishments bilang local NGO. Hindi ko lang alam, pero sobra akong natuwa. Pakiramdam ko, first-class hospitality ang ganoon.

 

image of a bowl of lettuce salad, borrowed from t1.gstatic.com

Mahirap tanggihan/ enjoyyourcooking.com

 

Kayo, mahilig ba kayong kumain ng litsugas o hindi? 🙂

 

Please see:

 

http://tagaloglang.com/Filipino-Music/Tagalog-Folk-Songs/bahay-kubo-lyrics-recordings.html

http://www.bar.gov.ph/aarnet/website/docus/2007/Annex%209%20Indig%20Veg%20Philippines.pdf

http://www.mb.com.ph/articles/301687/philippines-one-lowest-vegetable-consumers-southeast-asia-says-expert

http://www.regoverningmarkets.org/en/resources/se_asia/the_vegetable_industry_in_the_philippines

http://www.avrdc.org/publications/socio/veg_industry/Philippines.pdf

http://www.naga-cebu.com/index.php?option=com_content&view=article&id=204Itemid=300

 

Mainam ring paghalawan o reference ngunit ipinapa-alaalang may ilang factual and spelling errors sa mga nilalaman ng site na ito:

 

http://www.philippines.hvu.nl/vegetables4.htm

 

Possibly Related Posts:

 

Bakuran Natin

Sabado ng Kamusmusan

Bentahe ng Nabebenta

Kahit Munti

 

Kung Tapos Na Ang Lahat…

image of wine bottles, borrowed from t3.gstatic.com

Nalulunod nga ba ang hinagpis? / jessicadoyle.com

 

Kung tapos na ang lahat, magsasalita ka pa ba? Magrereklamo? Mag-aangas? Iiyak? Manghihinayang? Sisisihin mo ba ang mga tao sa paligid – ang mga umagaw ng eksena, ang mga hindi nagbigay ng pagkakataon, ang mga hindi nakaintindi? Isa-isahin mo ba ang mga mali – ba’t ang bagal ang trapiko sa araw na iyon, ba’t di ka nag-tsek ng email, ba’t hindi ka nakapag-charge ng cellphone? Babalikan mo ba ang mga dati nyo nang usapan ng iyong sarili – ba’t lagi kang palpak, ba’t hindi mo napanghahawakan ang mga bagay-bagay, ba’t laging iba ang iyong nasasabi kaysa sa iyong iniisip?

Pwede mong sabihing ikaw naman itong si laging di-makatyempo, di marunong humuli ng pagkakataon. Iyon bang hawak mo na tapos, hinayaan mo pang lumipad? O, di kaya naman ay tulad ng sinasabi ng marami – napahigpit masyado ang iyong hawak kaya nang makalugar itong isa ay kagyat humulagpos? Parati na lang – ang hina mo sa timing.

 

Maari rin namang isipin mong hindi ikaw ang maysala, nagipit ka lang. Napakompormiso, sabi nga ng iba. Nag-alangan. Nagpatumpik-tumpik. Napasabak. Nalito. Nabigla. Nagulumihanan. Natakot. Nag-ibang karakter. Gumawa ng di tama. Nanakit sa mga salita. Nagpatutsada. Nagsumamo. Nalumbay. Nagpasyang hayaan na lang. Sino nga ba ang unang sumuko? Sino ang unang nagdeklarang wala nang mangyayari?

Ang hirap nang pagtagni-tagniin ng mga pangyayari, singhirap kundi man sinsakit pag paulit-ulit mong binabalikan ang mga sandali. Gusto mo mang pagdugtung-dugtungin uli, may mga piraso nang nawawala. Mas masahol pa, hindi mo na makita ang dulo – ang itsurang nais mong buuin. Bigla na lang, nawala ang iyong sigla, ang iyong pag-asang makamit agad ang katuparan. Masama bang mangarap? Naitatanong mo iyan sa sarili. Wala ka namang maibigay na malinaw na sagot.

 

Kaya kung babalikan natin ang tanong – magsasalita ka pa ba o sasarilinin mo na lang? Tatahimik ka na lang ba at aantaying muling kumalma ang agos? Bibigyan mo muna ng pagkakataong makapag-isip-isip ang sarili, baka isang araw, dadalawin ka ng katinuan? Malay natin.

O, magrereklamo ka? Ba’t andaming inefficiencies sa mundo? Ba’t ganito ang kultura natin – double standard? Ba’t unfair lagi ang sistema? Isa lang naman sana ang hinihiling mo: To be given a fair day in court, ‘ika nga. Iyong masabi mo ang iyong bersyon ng istorya, iyong mapakinggan ang iyong posisyon sa issue. Pagkatapos, tatabi ka na at hahayaang mong ang inampalan o ang publiko ang humatol – kung tama bang andyan ka sa lugar mo.

 

Iiyak mo ba? Kahit masakit sa pride, iluluha mo ang tsansang dapat ay sa iyo sana? Ang pride mong panay bugbog, hiwa at galos na sa dami ng mga sinuong, nilabanan, tinakasan at pinuntahang gusot – kaya pa ba? O, huwag na lang? Sasabihin mo na lang sa sarili, Past a certain point, you stopped caring? Wala ka nang pakialam, bahala na si Batman. Maghantay na lang uli ng kasunod?

Sabi mo sa sarili mo, tapos ka na sa yugto ng panghihinayang. Matanda ka na rin, maski papaano. Iiinom mo na lang, dadaanin sa gimik, isusubsob ang ulo sa trabaho. Maghahanap ka ng mga bagong mapupuntahan, bagong interes, bagong kakilala. Gagawin mong busy ang sarili mo. Hindi mo na kukulitin ang mga nakapaligid sa ‘yo ng dose-dosenang what-ifs, could-have-beens at should-have-beens. At bibigkasin mo ang mantrang ilang taon nang nasa bokabularyo ng sambayanan – Ano ba, tara na, moving on na!

 

Pero, masaya ka ba? Iyon sa lahat, sa lahat-lahat,  ang tanong na pinaka-iiwas-iwasan mo. Ba’t ba may mga taong walang manners na nagtatanong ng ganyan maski hindi pa madaling-araw? Parang sila itong masaya pag nakikita kang namimilipit sa pagsagot ng tanong na wala naman talagang sagot. Ba’t kaya hindi kayo magpalit ng pwesto – ikaw ang magtatanong at sila ang sasagot. Tingnan ko lang?

Nasasaiyo naman iyon, e. Ipagpapabukas mo ba, ipagsasamakalawa o sa susunod nang lifetime? Baka wala nang kasunod? Ang hirap ding bumuo ng desisyon pag wala ka sa sarili. Parang gusto mo na lang pasabugin ang mundo para pagkatapos, wala nang makakakilala sa ‘yo. Parang kailangan mo ng break para makapagmuni-muni sa isang isla. Ang daling magpayong maging mapangahas pag sa iba, ang ganit pag sa sarili.

 

Gusto mong umalis, pero hindi ka naman makahakbang.

 

image of two persons parting, borrowed from t3.gstatic.com

Paborito natin itong eksena sa mga telenobela / englishbaby.com

 

* Ito po ay inihahandog sa mga hindi pa tapos ang Valentine blues. Tagay pa! 😀

 

Ang Mga Panaderya sa Bayan

image of a local bakery in the philippines, borrowed from travelpod.com

Pagpunta sa bayan, daan na rin sa tinapayan/ travelpod.com

 

Naikwento ko na sa inyo dati, sa aming baryo ay walang panaderya o gawaan ng tinapay. Maliit lang kasi ang bilang ng mga taong may sapat at regular na pambili ng tinapay doon sa amin. Bukod pa iyan sa katotohanang ang marami sa mga taga-amin ay sanay mag-meryenda ng kaning-bahaw. Kaya, sa bayan ang bilihan ng tinapay naming mga taga-baryo. Maski ang mga maglalako sa umaga ng pandesal at bonete sa aming lugar, doon din sa aming bayan at sa kalapit na bayan kumukuha ng mga paninda.

 

Image of baker's hands kneading dough

Eksperto raw sa pagmamasa ang mga kalalakihan sa aming probinsya/ http://www.rdasia.com

 

Mahihilig namang kumain ng tinapay ang mga taga-amin. Bakit ang hindi? Ang tinapay raw ay mabigat sa tiyan bukod sa masarap pa ang lasa. Idagdag pa, mahuhusay mag-bake ang marami sa aming mga kababayan sa probinsya. Sabi-sabi nga, ang mga lalaki raw sa amin ay eksperto sa pagmamasa. Kasali na ang biro sa papuring iyon.

 

Sa amin, uso pa dati ang magpabili ng isang kilong isda sa tsuper ng dyip na bumibyahe pabayan. Pwede ring magpabili ng tinapay doon, kung nais. Pag ganoon, ang ginagawa ng nakikipabili, pupuntahan sa bahay ang driver at doon mag-iiwan ng salaping pambili. Pakisuyo ang tawag dito. O, kaya naman ay usap – pinaiksing pakiusap.

 

Ang halimbawa nito ay “Pasuyo naman ng isang kilong tulingan at halagang bente pesos na monay.” Sa bandang tanghali, aabangan mo ang pagbalik ng dyip sa parteng pinagpapabalingan nito sa kalsada, dala na ang iyong pabili. Walang kapalit ang pagpapabili, simpleng pasalamat lang ay ayos na.

 

image of a local bakery and dry goods store, borrowed from t3.gstatic.com

One-stop shop na tinapayan at bilihan ng general merchandize sa bayan/ t3.gstatic.com

Sa gilid ng highway sa bayan, humigit-kumulang, sampong panaderya ang magkakatabi roon ang pwesto. Halos magkakahawig ang set-up nila – may display area sa harap na may hili-hilerang eskaparate ng tinapay at may bakeshop o tinapayan, sa bandang likod. Kadalasan, sinlaki ng isang bahay ang isang tinapayan. Iyong ibang may-ari ng bakeries naman, sa itaas ng bahay ang tirahan ng mga tao at ang ibaba o silong ay gawaan at tindahan na ng tinapay. Tatlo sa sampong bakery doon, paboritong bilihan ng tinapay ng mga tao sa aming nayon.

 

Kinagawian na sa aming pag pupunta sa bayan ang isang tao, bibili at mag-uuwi rin siya ng tinapay sa kanyang pamilya. Kung hindi, malulumbay ang uuwian nyang mga kasamahan. Walang pwedeng i-dahilang maganda pag-uwi mo sa baryo nang wala kang bitbit. Maski pa sabihin mong ikaw kamo ay nagmamadali o kapos ang pera? Dapat may pasalubong ka pa ring tinapay.

 

Bukod sa pandesal, bonete at monay, ang dami pang ibang tinapay na mabibili sa bayan. Andyan ang kababayan, mamon, tasty bread, ensaymada, pianono, inipit, pinagong, biskotso,  paborita, tiping, pan de coco, maligaya at marami pang iba.

 

image of the biscocho bread, borrowed from t3.gstatic.com

Biskotso – gawa sa lumang tinapay / taraletseat.blogspot.com

image of the kababayan bread, borrowed from abs-cbnglobal.com

Kababayan – hawig sa mamon ang lasa, mas matigas/ abs-cbnglobal.c

Image of paborita breads

Paborita – isang uri ng matigas at malutong na tinapay/ tigabaluarte.blogspot. com

 

Pag may okasyon din sa aming baryong meryenda lamang ang pakain gaya ng kaarawan, pagtatapos sa eskwela,  burol, libing at babaang-luksa, parang nakakasiguro ka nang may patinapay doon. Ang karaniwan, sopas at tinapay ang handa. Pag medyo kapos naman ang budget, kape at tinapay. Pag medyo sosyal ang may pakain, juice at tinapay. Laging may tinapay sa mga ganoong okasyon sa amin.

 

At siyempre, dahil ang mga tao sa amin ay saksakan ng hilig magkape, katerno lagi ng inuming kape ang tinapay. Magkapera lang ng kaunti ang mga taga-amin, magpapabili na agad ng tinapay sa bayan. Alam na alam mo noon pag katatapos lang ng anihan – iyon ang panahong medyo mapepera ang mga tao sa amin. Pag nakikakape ka sa ibang bahay pag ganoong season, malamang sa hindi, maaalok ka rin ng tinapay.  😉

 

image of the pinagong or turtle bread, borrowed from t0.gstatic.com

Walang masa ang tinapay na pinagong at bahagya lamang ang tamis/ t0.gstatic.com

 

Monay at pinagong ang dalawa sa pinakamadalas bilihin at ihain sa mga bisita doon sa amin. Ang mga tinapay na ito ay hindi umaalsa ang masa o iyong tinatawag sa Ingles na unleavened bread. Maari silang iimbak ng ilang araw nang di nasisira o inaamag at madali rin silang makabusog. Isa pa, dahil karamihan sa mga tao sa amin ay mga kapos sa buhay, tamang-tama lang ang ganitong nakasanayan – poor man’s bread – ‘ika nga. Mga matitigas at hindi pina-alsang tinapay.

 

Ang mga gaya naming matatagal na sa Maynila, obligado pa ring magpasalubong ng tinapay pag umuuwi doon sa amin. Subalit may mga pagkakataong nalilimutan na rin namin ang kagawian at ang naipapasalubong namin ay mga pagkaing di-kinasanayang kainin ng mga tao roon sa amin. Pag tinatanong kami,  ‘asan ang tinapay na pasalubong,  oras na sabihin naming wala, napapakamot sa ulo ang kapamilyang nagtanong.

 

Ang solusyon sa ganoong aberya, magsama kayo ng isang miyembro pag paalis na kayo pabalik ng Maynila. Sa gawing pabayan kayo dumaan sa byahe at pilitin ninyong dumaan sa highway – sa hilera ng mga panaderya sa bayan. Bumili na kayo ng marami-raming tinapay na ipapadala sa mga kamag-anakan sa baryo. Bumili na rin kayo ng mga tinapay na maiuuwi ninyo sa Maynila. Kaysa naman parati ninyo na lang sinasabi sa isa’t isa – mas masarap ang tindang tinapay doon sa atin, sa probinsya…

 

Image of a bakery sales clerk putting breads on display

Marami na rin ngayong innovations pagdating sa tinapay/ dude4food.blogspot.com

 

Kung tutuusin, bahagi na ng buhay ng mga tao sa aming probinsya ang gumawa, magbenta, bumili, magpasalubong, maghanda at kumain ng iba’t ibang tinapay.

 

Sa inyo, mahihilig rin sa tinapay ang mga tao?  😉  🙂