Teka…

Ampalaya na naman??? Ampalaya pa rin? / adobongblog.com

 

Kumusta, mga kapatid? Kumusta naman dyan (tonong Ruffa Mae Quinto)?!? 😉

 

Break lang sandali. May ikukwento lang ako sa inyo…

 

Nitong linggong ito, may nasagap akong dalawang payo –  galing sa dalawang ka-blog na kumakaway sa ‘kin sa YM, pag minsan. Oo, minsan may nagkakamali ring kumaway sa ‘kin, ahaha.  Ang unang payo, parang ganito: sisimple ang buhay pag nag-umpisa tayong tanggapin ang mga pinagdaanan natin. Hindi eksaktong ganyan ang pagkakasabi, pero parang ganyan.

 

Ang ikalawa naman, iwasan ang panghuhusga at ang pag-focus sa negative. Dapat daw ay masaya.

 

 

Napaisip tuloy ako. Parang may sense ang mga sinabi nila. Katunayan, parang maraming sense ang sinabi nila… Napagtanto ko tuloy na oo, nga, isang malaking oo, nga, ako nga pala ay bitter-bitteran. As in, paano? Parang may talent lang naman akong magpakomplika ng mga bagay-bagay. Magpahirap, kumbaga. Actually, hindi ako sigurado kung talent nga bang matatawag ang gano’n – pero kung anuman ‘yon, meron ako no’n. Well-developed, pramis.

 

Parang totoo rin ngang may mga negatibong kwerdas akong nakakabit sa katawan. Nakakahawa… Hindi na importanteng ang nagsabi nitong pangalawang payo ay may post dating tungkol sa kakulangan nya ng negative ions, ahaha (Peace!). Ang mahalaga, noong sinabi nya ‘yon sa akin, parang angkop sa sitwasyon, kumbaga.

 

 

Ako na ang ampalaya. Ako na. Ang concern ko lang, hindi ampalaya ang paborito kong gulay. Which brings me to the point na di pa tapos ang kahabaan nating talakayan tungkol sa mga gulay. Gulay at gulay pa rin ang kasunod na posts, ipapaalam ko lang sa limang ka-blog kong mambabasa at sa isang dosenang site subscribers. Di bale, ito ring darating na linggo, maglalathala ako ng isang back-to-back na tula tungkol sa kwan, ano… pag-ibig. Pangako ko ‘yan sa inyo. 😉

 

At pagkatapos no’n, pipilitin kong 3/4 lang ng usual na pagka-seryoso ang lalamanin nitong site dahil, dahil… magpi-first birthday na ang blog ko ngayong August. And in keeping with the spirit of the occasion, ‘ika nga at sang-ayon sa payo sa akin ng ka-blogs, dapat ay simplehan at gawing happy.

 

S___ na malagkit! Kinakabahan na ako… Kaya ko kaya ‘yon? 🙂

 

Parang kailan lang… / musictap.net

 

Pag-aani ng mga Tanim

Pag walang pang-ulam, may talong sa puno/ bar.gov.ph

Ito ang pinakamasayang parte sa pagtatanim – ang anihan o harvest. Bawat halaman, may kanya-kanyang panahon ng pagsuloy, paglaki at paglago hanggang sa gumulang na ang kanilang mga bunga o lamang-ugat na siyang maaring anihin at ihanda para kainin. Sa mga nagtatanim ng halamang-gulay, ibang saya ang dulot pag nakitang maaari nang pitasin ang mga bunga at ugat na pinaghirapan at inalagaan sa mahaba-haba ring panahon.  Ang mahawakan ang malulusog na bungang ilang buwan o taon ding pinagtiyagaan at binantayan para magkaroon ng katuparan  – katuparang maihain o maipagbili para maihain sa hapag ng iba.

 

Masarap ang bataw sa gulay na bulanglang/ flickr.com

Sa amin sa bukid, halos buong taon o year-round, mayroong inaani. Bale, ini-schedule ang pagtatanim sa paraang tuluy-tuloy na may maaani kada buwan. Kung maari nga, kada linggo. Bibigyan ko kayo ng ilang halimbawa. Ang kalabasa, may season iyan. Ganoon din ang pipinong Tagalog. Ganitong panahon ang tag-pipino sa amin. Ang patani rin, may panahon iyan kung kailan lang mamumulaklak at mamumunga ng husay. Ang mga kasabayan ng patani ay ang sebatsi at ang bataw.

 

Inaani pag mabilog at magulang na/ wn.com

Sa kabilang banda, ang talong, ang sitaw at ang kibal o paayap naman ay maaring itanim at pabungahin sa buong taon. Ganoon din ang kamatis na pangkaraniwan o table tomatoes. Ang ampalaya raw ay maaring pabungahin sa buong taon pero doon sa amin, dalawang beses isang taon lang ang anihan nito.  Ang karamihan naman sa mga talbos o green leafy vegetables, buong taon ring napag-aanihan, gaya ng malunggay.  Ganoon pa man, karamihan sa mga gulay sa bansang tropiko ay pinakamasisigla ang paglaki at pagbunga sa panahon ng tag-ulan – Hunyo hanggang Agosto. Masagana ang hapag sa kabukiran sa mga buwang iyan para roon sa mga masisipag magtanim at mag-alaga ng gulay.

 

 

 

Please see:

http://www.bar.gov.ph/vegrde/rdeprograms.htm

http://www.stuartxchange.org/Kalabasa.html

http://www.bpi.da.gov.ph/Publications/productionguides/squash.htm

http://agriculture-b.blogspot.com/2010/02/tomato-not-just-for-salads.html

http://www.filipinoherbshealingwonders.filipinovegetarianrecipe.com/ampalaya.htm

http://www.agribusinessweek.com/they-plant-the-next-crop-way-ahead-of-the-last-harvest-of-their-standing-crop/

http://www.agripinoy.net/growing-malunggay-or-moringa.html

Pagtatanim at Pangangalaga ng Gulay

Magtanim tayo/ gardeninggarden.com

Sa pangkalahatan, mataba ang lupa doon sa amin. Ibig sabihin, karamihan sa mga itinatanim doon ay nabubuhay, lumalago at naaani ang mga bunga at ugat.  Hindi ito nangangahulugang hahayaan na lang tumubo at lumaki ng sarili ang mga halaman. May plano rin naman ang ganito at may sistema rin ng pagtatanim, pangangalaga at pagmi-mintina ng mga halamang-gulay.

 

Una, kailangang pili ang mga buto, o binhi, o punla ng mga halamang gagamitin sa pagtatanim. Kadalasan, ang mga iyon ay galing sa pinakamagandang ani o best crop of the season na pinatuyo at itinabi.  Kapag walang naitabing binhi, kailangang bumili sa pamilihan. Kung minsan, maari ring manghingi lamang ng punla sa kamag-anak o kumpare, sakaling may sobra silang binhi.

 

Kailangang may takdang lupang pagtataniman/ magandangideya.com

Ikalawa, ang plotting. Ang plotting ay ang paghahanda ng lupang pagtatamnan. Ibig sabihin, itatakda, susukatin at lilinisin ang lupang napili. Mamarkahan iyon, saka bubungkalin at paluluwagin ang lupa. Aalisan iyon ng mga kalat, damo at ugat-ugat. Madalas, ang plot ay siya na rin mismong seedbed.  Ngunit, depende rin sa halaman. May mga halamang hiwalay ang lupang pinagpapatubuan o nursery ng binhi, doon sa mismong pagtataniman at pagpapalaguan ng halaman. Palalakihin muna ang seedlings o saplings , saka ililipat o ita-transfer sa kanilang designated plots.

 

Ikatlo, ang mismong pagtatanim. Kailangan, masa-masa o moist ang lupa pag nagtatanim. Hindi pwede kung masyadong itong tuyo at ganoon din naman kung sobrang basa. Kailangan ay kainaman lamang ang looseness and humidityng lupa para makahinga at makakapit ang punla. Pag ang lupa’y tuyung-tuyo, kailangan munang diligan iyon ng kung ilang araw. Pag basang-basa naman, kailangan munang pababain ang tubig, dahil kung hindi, alinman sa malulunod o maaanod ang binhi.

 

Bawat punla o binhi ay may kanya-kanyang lalim ng hukay pag itinatanim. Mayroong pananim na isa’t kalahating pulgada lang ang kailangan. Mayroon namang binhing anim na pulgada ang dapat na lalim. May kanya-kanya silang pangangailangan para mapatubo at mapasuloy. Pag masyadong mababaw ang pagkatanim, baka ang mga punla ay tukain lang ng mga dumaraang ibon at manok. Pag masyado namang malalim, baka isang buwan na ay di pa nasisilayan ang mga suloy nila.

 

Kailangang may sapat na pagitan ang mga tanim/ vermiculture2010.blogspot.com

Kailangan ding may sapat na pagitan o distansya sa isa’t isa ang mga halaman pag nagtatanim. Kung hindi, maggigitgitan o magka-crowd sila at mag-aagawan sa tubig at sa sustansya o nutrients ng lupa.  Pag nagkaganoon, mababansot ang marami sa mga tubo at hindi sila lalaki at bubunga ng maayos. Kaya importante ang spacing at distancing sa pagtatanim.  Pag naitanim na nga pala ang binhi, dinidiligan ng bahagya ang  paligid ng lupang pinagtamnan.

 

May mga halamang minsan lang kung itanim pero maraming taon bubunga at mapapakinabangan. Perennials ang tawag sa kanila. Ang mga halimbawa nito ay ang niyog, papaya, kalamansi at paminta. Mayroon namang kailangang itanim kada taon pag season ng taniman o planting. Seasonals naman ang tawag dito. Ang karaniwang mga halimbawa nito ay ang ilang varieties ng luya, luyang-dilaw, kamote at kamoteng-kahoy. Ganoon din ang okra at talong. May mga gulay na kapwa perennial at seasonal gaya ng kamatis at sili. May variety silang pwedeng minsan lang itanim, at, meron din namang itinatanim tuwing panahon ng taniman.

 

Maraming taon kung bumunga/ sntpost.stii.dost.gov.ph

Marami at madalas kung mamunga/ tropical-plants-flowers-and-decor.com

 

Ikaapat, dapat ring tandaan ang regular na pagdidilig ng mga halaman. Ang dalas ng pagdidilig at ang dami ng tubig na pandilig ay depende sa tanim. May mga halamang-gulay na kailangang diligan araw-araw. Mayroon din namang makalawahan lang. Mayroong halamang dalawang beses lang sa isang linggo kung diligin at nabubuhay na ng ayos. Mayroon ding isang beses isang linggo lang ang kailangan. Karamihan sa mga ito ay iyong mga tubers o di kaya naman ay bulbous plants. Pag tag-ulan, hindi na gaanong alalahanin pa ang pagdidilig. Ang ulan na ang bahala sa mga pananim. Ang kailangan lang pag ganitong panahon, tiyaking hindi malulunod ang mga halaman sa tubig.

 

Panglima, ang paggagamas o weeding out ng mga damo sa paligid ng halaman. Mahalaga ang gawaing ito sapagkat kung hindi gagamasin ang mga damo, matatalo nila ang mga tanim na halaman. Tandaang mas malakas ang survival instinct ng mga damo kaysa sa mga halamang tanim lamang. Para sa maraming maglulupa sa amin, alam nilang kailangang araw-araw gawin ang paggagamas. Kung ang iyong halamanan ng gulay ay 50 kwadrado metro lamang, maari na ang isang oras lang sa isang araw na paggagamas. Paglaki ng area ng taniman, pagdami rin ng oras na kailangang ilaan sa paggagamas.

 

Pang-anim, ang paglalagay ng insecticides, pesticides at pataba sa mga pananim ay di rin dapat kalimutan. Lahat ng halaman, dinadayo at dinudumog ng mga insekto at peste. Ang mga insekto, ang karaniwang inaatake ay ang dahon, tangkay at mismong bunga ng mga halaman. Ang mga peste naman, karaniwang nginangatngat ang mismong binhi o di kaya naman ay ang ugat at base ng puno. Ang pangkaraniwang alituntunin, pag insekto ang sinusugpo, insecticide ang gagamitin. Kapag peste naman, pesticide, siyempre. Karamihan sa mga peste ay fungi, galing mismo sa punla o sa lupang pinagtataniman.

 

Kailangang sugpuin ang mga insekto sa pananim/ marketmanila.com

 

Ang bawat halaman, may kanya-kanyang ina-attract na insekto at may kanya-kanya ring peste. Kung kaya, kanya-kanya rin o specific ang pagsugpo sa mga ito. Hindi maaring iisang gamot o spray lang ang gamitin para sa lahat ng tanim. Sa mga lugar na matatagal nang nagtatanim gaya roon sa baryo namin, kabisado na ng farmers ang mga insektisidyo at pestisidyong angkop sa bawat halaman. Kung hindi naman, maari mo itong malaman sa packet of seedlings na nabibili – nakalagay roon sa balutan ng binhi kung paano pamamahalaan ang mga kaaway ng pananim.

 

Pinagaganda ng mga bulate ang istruktura ng lupa/ associatedcontent.com

Ang paglalagay naman ng pataba sa lupa, sintanda na rin siguro ng agrikultura. Alam ng mga magsasaka iyon. Kailangang pana-panahon, ibalik sa lupa ang nutrients na kinukuha ng mga halaman para iyon ay patuloy pang mapakinabangan. Dalawang klaseng pataba ang mayroon: iyong organic o compost material at iyong nabibiling abono o commercial fertilizer.  Doon sa nabibili, may nakasulat ring instruction kung kailan, ilang beses at paano lang dapat lagyan ng pataba ang lupang pinagtamnan.

 

Mas mabuti kung organic  ang gagamitin sapagkat ang mga iyon ay patabang galing din sa kalikasan at mas kakaunti ang harmful chemicals na nakasama. Ang mga halimbawa nila ay mga tirang gulay at dahong pinatuyo at inihalo sa lupa, dumi o ipot ng hayop na pinatuyo at gayundin, ang lupang tinahanan ng mga bulate o compost soil.   Ngunit, ang mga magsasakang gagamit ng patabang organic ay dapat ding may sapat na kaalaman o know-how kung paano iyon ihanda at gamitin ng tama. Halimbawa, ang ipot ng manok, kung hindi napatuyo at na-proseso ng tama ay maaring makasira sa lupa at halaman dahil sa init na nanggagaling dito.

 

Gayundin, dapat tandaang mas effective ang organic farming kapag ang magkakatabing taniman o sakahan ay pare-parehong gumagamit ng ganitong paraan. Dahil kung hindi, talo ang organic farming practitioner na gumagawa nito ng siya lamang o in isolation. Lilipat sa kanyang taniman  ang mga insektong nasugpo nga niya  sa sariling bukirin  ngunit aktibo naman sa kalapit na farm.

 

Marami-rami ang kailangang gawin at pagdaanan para itanim, alagaan at palakihin ng tama ang mga halamang-gulay. Hindi pwedeng laru-laro lang ang gawaing ito o gagawin lang kung kailan maisipan o maibigan ng isang tao. Pag naumpisahan na, kailangang tuluy-tuloy ang pagtatanim at hindi dapat pabayaan ang mga halaman. Ang kapalit ng pagtitiyaga at pagsisikap na bungkalin ang lupa at palaguin ang mga tanim ay ang katiyakang sa bandang dulo, ang nagtanim ay mayroong malulusog na bunga at ugat na aanihin.

 

 

Please see:

http://www.nationsencyclopedia.com/economies/Asia-and-the-Pacific/Philippines-AGRICULTURE.html

http://www.bas.gov.ph/

http://www.fao.org/countries/55528/en/phl/

http://www.extension.umn.edu/distribution/horticulture/dg7616.html

http://en.wikipedia.org/wiki/Perennial_plant

http://www.ecochem.com/t_compost_faq2.html

 

Laging May Gulay

Madalas maggata ng gulay doon sa amin/ lutongpinoyrecipe.blogspot.com

Sa amin, pag nagluluto, laging may gulay. Bale, ang batayang pagkain o staple food doon ay kanin, isda at gulay. Pag walang maibili ng isda, kanin at gulay lamang ang magka-ulam. Bibihira sa amin ang nag-uulam ng karne sa pang-araw-araw. Ang mas karaniwan, nakakain lang ng karne ang mga tao kung may handaan – pasko, bagong taon at piyesta.

 

Kalamismis ang tawag sa amin sa sigarilyas/ skyscrapercity.com

Pag nagkakaroon ng di-inaasahang pera – malaki ang napagbentahan sa mga kalakal na prutas at gulay, tumama sa huweteng o di kaya, nagpadala ng malaki-laking halaga ang kamag-anak sa Maynila – doon lang nagkakaroon ng pambili ng ulam. Sa amin, ang ulam, karne rin ang ibig sabihin. Hindi lang viand.

 

Kaya iyon, sa araw-araw, gulay at gulay ang katapat ng mga taga-amin. Naikwento ko na sa inyo dati, bawat bakuran sa amin ay may mga tanim na gulay para pantawid-gutom. Kadalasan, may balagan o trellis kalapit ng bahay doon sa amin. Doon naroon ang mga gulay na kumakabag – patani, sitaw, ampalaya at patola.  Sa likod-bahay naman, may mga tanim na talong, okra, luya at gabi. May kamote rin at kamoteng-kahoy. Ganyan sa amin. Iyon ang pagtitiyak ng mga taga-aming laging may uulamin sa hapag-kainan.

image of different vegetables/ / hulascoop.blogspot.com

Akala Natin

May halaga ang isang sandali

Akala natin

maari tayong magpapasok

sa ating buhay

walang hinihinging

kapalit

simpleng ngiti

o kasamang pansumandali

walang mababago

o mapapalitan

walang ipagpapalit.

 

Akala natin

maari tayong pumasok

at lumabas dagli

sa buhay ng may buhay

ng walang masisira

maiiba

o magagalaw

man lang.

 

Akala natin

ganoon lang

tatlumpong segundo

o tatlong minuto

magkaulayaw

walang ugnayan

magaganap…

 

Sa bawat pagtipa

ng makina

sa bawat salitang

binibigkas

binibitawan

binabasa

may isang damdaming

naghihintay

naghahanap

makatagpo

matagpuan.

 

Minsan ay nagkakatagpo ang dalawang magkalayo/ thenextweb.com

Isang isip

na guguluhin

isang imahinasyong gigisingin

isang buhay na babaguhin

ng isang tingin

isang pag-unawa

isang salita

nakintal

sa isang sandali.

 

 

* Ang tulang ito at ang Dito ay kapwa naisulat noong unang linggo ng Mayo 2011 matapos basahin ng may-akda ang librong Fidelity ni Grace Paley, isang  slim volume of poetry. 🙂

 

Dantay

Ang dantay ay magaan lang at sa pagitan ng dalawang malapit/ rose4hillary.blogspot.com

Isa ito sa mga nami-miss ko sa mga kaibigan kong di ko na napagkikita – ang dantayan nila ako. At siyempre, ang pagkakataong makadantay din ako sa kanila. Pero, ano nga ba ang dantay?

 

Dantay, Hipo, Hawak at Tapik

 

Ang dantay ay ang magaang pagpapatong ng kamay ng isang tao sa isang taong katabi niya. Maaring ito ay sa balikat, sa braso o sa hita ng tao. Magaang lang na nakapatong ang kamay – walang pressure. Sabihin pa, kailangang malapit o familiar sa isa’t isa ang nagdadantayan. Kung hindi, medyo mababastos ang pakiramdam ng taong dinadantayan at magiging bastos naman ang dating ng dumadantay.

 

Ang dantay, iba sa hipo o feel. Ang huli kasi ay madalas may kasamang himas o caress. O, di kaya naman ay pisil o pressure. At mas madalas, ang hipo ay may romantic o sexual connotation. Isa pa, ang hipo ‘ika nga ay maraming ibang maaring puntahan.

 

Ang mas malapit na kamag-anak ng dantay ay ang hawak o hold. Kadalasan, magaan din lamang na physical gesture ang paghawak at sa maraming pagkakataon, neutral ito. Walang mahalay na ibig sabihin o nais ipahiwatig.

 

Normal lang ang hawakan sa dalawang taong magkalapit ang loob/ thecolor.com

Subalit may mga pagkakataong ang hawak ay nangangahulugan ng paghingi o pagbibigay ng ayuda o assistance. Sa gayon, hindi na ito neutral. Sa ibang pagkakataon naman, ang hawak ay nangangahulugan ng pagpigil ng isang tao sa isa pa. Pag gayon, partial din itong gawain.

 

Pero mas madalas, ang hawak ay sa pagitan ng dalawang taong malapit sa isa’t isa at sa gayo’y ang hawakan ay nangangahulugan ng pagmamay-ari o proprietorship. Kumbaga, hawak mo kasi, may karapatan ka… May isang antas na pagmamay-ari mo ang taong iyon.

 

Sa pagitan ng dalawang taong malapit sa isa’t isa, masasabing normal lang ang maghawakan at magdantayan. Pagkakalapit o closeness nilang dalawa lamang ang pinapakahulugan nito. Isang ugnayang ipinapakita sa pisikal na paraan. Kumbaga, hindi lamang sila magkasundo sa isip at emosyon kundi aktwal at pisikal na ipinadarama ang connection ng dalawang tao.

 

Ang hawak-kamay ang isa sa pinakatanggap na physical gestures dito sa atin. Tanggap ito kung kaninuman ginagawa o ipinapakita – kamag-anak, kaibigan, katuwang o asawa. Hindi rin gaanong malaswa o mahalay tingnan ang paghahawak-kamay sa ating kultura. Pero may ibang mga kultura sa mundong hindi gayon ang turing  at ipinapalagay na sa limitadong okasyon lamang dapat naghahawak-kamay. Subalit sa  halos lahat ng kultura sa daigdig, tanggap ang paghahawak-kamay bilang social gesture – sumisimbulo sa fellowship, cooperation and unity – lalo na kapag ginawa ng maramihan at sabay-sabay.

 

Ang tapik naman ay ang mabilis at sandaliang paghawak o magaang pagpalo sa katabi. Maaring ito ay para tawagin ang pansin ng isang tao sa polite na paraan. Ikalawa, maaring ito ay para ipaabot ang approval ng isang tao sa kapwa tulad ng pag may gawaing nagampanang mabuti. Pag paulit-ulit ang tapik at sa professional setting, pat on the back ang tawag. Tulad ng karaniwang  ibinibigay ng boss sa kanyang subordinate.

 

Uso ang tapikan sa magkakasagpi sa laro/ zimbio.com

 

Ikatlo, ang tapik ay para rin ipaabot ang pakikidalamhati sa kapwa sa paraang neutral at katanggap-tanggap sa publiko. Sa gayon, may pagdamay na naipapakita subalit controlled ang emosyon ng dumaramay. Sa ganitong okasyon, ang tapik ay nagbibigay ng assurance sa nagdadalamhati sa paraang hindi give-away ang emosyon ng nagbibigay at binibigyan.

 

Akbay, Yakap at Halik

 

Karaniwan lang ang mag-akbayan sa magkaibigan/ juanorandmommy.blogspot.com

Ang akbay, malapit din sa dantay. Pagapapatong din ito ng kamay ng isang tao sa balikat ng isa pa. Kadalasan ay magaan din lamang ito. Ang kaibahan nito sa dantay ay kadalasang may kasama itong kabig o pull, papunta sa umaakbay. Ang ganito wari ay halos kahalintulad ng pisil. Iyong kabig na iyon ang nagpapa-iba. Pero muli, sa kultura natin, hindi rin mahalay tingnan ang akbay. Isa pa, ang akbay ay hindi laging private gesture lamang. Isa rin itong social gesture kung minsan – ginagawa para ipakita sa mga nakatinging malapit sa isa’t isa ang nag-aakbayan, kahit hindi naman. Kung minsan, ang akbay ay paraan para sumipsip o humingi ng pabor.

 

May pribado at may pampublikong tipo rin ng yakap at halik. Pag pribado, ang sinisimbulo ay ang pagiging malapit sa isa’t isa ng nagyayakapan at naghahalikan. Pagpapakita ang mga iyon ng magiliw na pagbati, simpatya, pagmamahal at pagnanais na makibahagi sa saya o lungkot ng taong niyayakap o hinahalikan.

 

Pag pampubliko o pakitang-tao lamang ang yakap o halik, kadalasan ito ay mabilis lamang at walang halong tunay na emosyon. Mas madalas, ang kasunod nito ay ang pagkagulat ng binibigyan ng yakap o halik. Kung minsan, ng pagka-dismaya o inis. Ang hirap kasi sa physical gestures na ganito, may isang antas laging kailangan mo silang ibalik o suklian. Reciprocate, sabi nga sa Ingles. Pag niyakap ka ng yakap na pang-sosyalan lang, kahit hindi mo gusto ang yumakap sa iyo, kailangan mo pa ring yakapin ‘yong tao.

 

Ganoon din sa halik – beso-beso, ika nga. Social kissing, kumbaga. Maghahalikan para lamang ipakita sa publikong wala kayong masamang tinapay sa isa’t isa. O, di kaya, para ipakitang ayos ang pagkakaibigan o relasyon ninyo, maski hindi.

 

 

Salingin at Masaling

 

Mahaba at marami ang pwedeng talakayin pag usapan ng pisikal na pagpapahayag o expression ng emosyon ng tao ang pinag-uusapan. Ang isang malinaw, hindi sapat ang mga salita o verbal communication para ipaabot ang ating nararamdaman sa kapwa. Gusto at kailangan nating nahahawakan, nararamdaman at nahihipo ang mga bagay at taong pumupukaw sa ating paningin, pandinig at pag-iisip.

 

Masarap ang pakiramdam pag niyayakap/ 4tenderheart.com

 

Nais nating ilapit ang sarili sa kanila at sila man ay lumapit sa atin. Sa gayon, mas natitiyak natin ang ating nararamdaman at naiisip. Tila baga ang paghawak ay bahagi na ng ating masalimuot na pakikibahagi sa buhay – ang makaranas ng iba’t ibang sensations to affirm life in its various forms. Maigi na lang at may sense of touch tayong mga tao.

 

Hindi ko na tatalakayin pa ang mga uri ng hawak, yakap at halik sang-ayon sa dalas, consistency, texture at panlasa. Sigurado akong maraming higit na nakakaalam kaysa sa akin, pagdating dito.

 

 

Dantay ang Nais

 

Hayaan nyo na lang na ihayag ko ang aking personal preference sa dantay bilang physical gesture. Para sa akin, mainam ang dantay una, dahil ito ay magaan lamang. Ikalawa, dahil ito ay casual. Kumbaga, nangangahulugan itong malapit at familiar ang dalawang tao, subalit wala ng intensity and concentration na kailangan sa ibang gestures – gaya ng yakap at halik.

 

Magaan at relaxed ang dantayan sa magkakaibigan/ betweenfriendsblog.typepad.com

Ikatlo, ang dantay ay katanggap-tanggap bilang pribado at pampublikong gesture. Sa pribado, hindi man sabihin, alam ng dalawang panig kung ano ang ibig sabihin ng pagdantay ng isa at bakit. Sa publiko, kung halata man ang pagdadantayan, kadalasan ay hindi na pinapansin ng nakakamasid o di kaya’y hinahayaan lamang.

 

Ang pagdantay ay tila pagsasabing andito lang ako. Sakaling may kailangan ka o gustong sabihin – andito lang ako. Para sa akin, ang dantay ay payak na paraan ng pag-reach out sa kakilala mong gusto mo pang kilalanin at handa ka ring pagpakilanlan pa. Wala itong gasinong pagkukunwari, walang malalim na hinihingi at walang mabigat na ipinapangako. Andito lang ako – iyon wari ang sabi ng dantay.

 

Sa mga kalalakihan, ang pagdantay ay madalas nilang tawaging chancing. Isang panakaw na pagkakataong makahawak sa katawan ng taong naiibigan o nagugustuhan. Isang pagkukunwaring neutral ang isang kilos na may kaunti namang mahalay na layunin, kumbaga. Subalit ang mga lalaki ay madalas ring nagdadantayan sa kanilang mga umpukan at huntahan. Pag sila-sila, hindi naman chancing ang tawag nila. Dantay lang. Isa pa, tila hindi alam ng mga lalaking ang mga babae ay nantsa-chancing din. Kunwari lang ay dantay. At sa mga ganoong pagkakataon, mas talo ang kalalakihan, pangako. 😉

 

Ngayon, hindi ang ibig sabihin nito ay pwede ka nang dumantay sa sinumang maibigan. Sabi ko nga, may isang level na magkakilala at malapit na kayo sa isa’t isa bago mo gawin iyon. Alam nyo na ang timpla ng inyong moods, ‘ika nga. Subukan mong dumantay sa taong di mo pa kilala o bago lang kakilala – babae man o lalaki. Siguradong maasiwa iyong tao. Sa pinakamababa, aalisin nya ang kamay mo at titingin siya sa malayo. Pag sinasama, tatabigin ka. Baka may kasama pang sabi, “Feeling close, gano’n?”

 

* Ang sulating ito ay impluwensyado ng mahabang maikling kwento ni Joseph Conrad na The Secret Sharer.

 

Please see:

 

http://www.bansa.org/dictionaeries/tgl/?dict_lang=tgl&typ=search&data=hipo

http://www.bansa.org/dictionaries/tgl/?dict_lang=tgl&type=search&data=hawak

http://www.bansa.org/dictionaries/tgl/?dict_lang=tgl&type=search&data=tapik

http://www.bansa.org/dictionaries/tgl/?dict_lang=tgl&type=search&data=akbay

http://www.ehow.com/facts_5645742_psychology-human-touch.html

http://answers.ask.com/Computers/Internet/why_do_people_hug

http://www.lifepositive.com/mind/personal-growth/hug/hug-therapy.asp

http://www.suite101.com/content/why-do-people-kiss-a124786

http://curiosity.discovery.com/question/why-do-people-kiss

 

Kung sa iyong pag-iisa

 

 

Makukulit ang mga alaalang dumadalaw/ gunjaymaan.blogspot.com

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Kung sa iyong pag-iisa

ako ay sumagi sa alaala

ipagpapasalamat ko sa mga bituin

at hihilinging taos, ika’y pagpalain.

 

 

Kung sa iyong pag-iisa

matanaw mo ang buwan

mapagmuni-muni, dating pagmamahalan

makikisuyo ako sa langit, ilawan ‘yong daan.

 

 

Kung sa iyong pag-iisa

dalawin ka ng araw

ipakita sa iyo, mga hamon ng buhay

makikiusap ako, gabayan ka sa paglalakbay.

 

 

Kung sa iyong pag-iisa

dagling bumuhos ang ulan

tangayin iyong tiwala, anurin kakayahan

mag-aalay ako, para ika’y dagling mabihisan.

 

 

Kung sa iyong pag-iisa

silipin ka ng bahaghari

iparamdam sa ‘yo, pag-asang di-mawari

dasal ko ‘y ibulong din – pagsuko’y di gano’n kadali.

 

 

Kung sa iyong pag-iisa

naitanong mo kung totoong inibig ka

kung inaninag mo lamang yaring mga mata

no’n pa’y nabatid, iyo lamang ang pagsinta.

 

 

Kung sa iyong pag-iisa, kinukulit ka ng mga alaala

Isipin mo lang lagi, tunay na minahal kita. 🙂

 

 

Tumatawa ang mga Mata – ikalawang bahagi

 

Para sa Nanay, madali lang/ pinoy-entrepreneur.com

Ang paggawa ng Nanay ng suka noon, isang beses isang buwan. Suka iyong galing sa mga bunga ng saging na tanim ng Mamay. Pinapakuluan ng Nanay ang mga saging sa tubig. Tapos, sinasala at nilalagyan ng yeast. Fermentation process ang ginagamit, kumbaga. Huwag nyo akong tanungin, hindi ko rin natatandaan ng husay kung paano talaga. Ang alam ko, mas masarap ang sukang gawa ng Nanay kaysa sa sukang nabibili. Iyon lang – mas irerekomenda ko pa ring bumili na lang ng suka kaysa sa gumawa ng sarili.

 

Ang Nanay nga pala namin ay galing pa sa lumang hulma – doon sa mga taong naniniwalang ang babae ay sekundaryo ang papel sa lalaki. Tahimik lang ang Nanay kapag andyan ang Mamay. Pag may kailangang pagpasyahan, nasa Mamay ang huling salita lagi. Susuportahan lang ng Nanay anuman ang nais ng asawa. Ang tanging kalayaang nai-enjoy ng Nanay noon kapareho ng sa Mamay ay ang manigarilyo at mag-nganga. Tanggap iyon doon sa amin – ang manigarilyo ang babae, pagtuntong ng trenta anyos at ang mag-nganga pag edad- singkwenta na.

 

Kaya kaming mga apo ng Nanay, alam na alam namin ang brands ng yosi nya – Kaibigan at Malaya. Ang Kaibigan ay mahaba at matamis ang lasa; ang Malaya ay mas maiksi at mas bland ang timpla. Siyempre, pinagtitikman namin ng mga pinsan ko. Hindi namin nagustuhan dahil mainit at gumuguhit sa lalamunan ang usok dahil pareho iyong walang filter. Pag wala noong pambili ng branded, kailangang gumawa ng sariling sigarilyo,  gamit ang biniling giniling na tabako at rolling paper. Volunteers din kami noon sa gawaing iyon –taga-gawa ng yosi ng Nanay.

 

Ang pag-nganganga ng Nanay ang di namin gaanong masakyan. Una, asiwa talagang tingnan ang kulay- orange na bibig. Pangalawa, ang ewan ng lasa ng liquified na apog o lime na siyang kahalo ng nganga. Ikatlo, ang alam namin, mga sinaunang tao pa ang nagnganganga, mga early settlers sa Pilipinas baga? Ikaapat, sikat noong panahong iyon ang chewing gum at kung minsan, binibiro naming ang Nanay na mag-Juicy Fruit gum na lang siya o Chicklet.

Mga sangkap -dahon ng mam-in, apog at bunga ng nganga/ blog.baliwww.com

Bunga ng puno ng bunga/ biztrademarket.com

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Pero, isa iyon sa mga paborito naming errands noon – ang kuhanin ang lata ng cookies ng Nanay na ang laman ay mga binalatang bunga ng nganga o betel nut, apog at mga dahon ng mam-in na siyang pambalot. Pag inutusan ka kasi noong taga-abot ng latang ‘yon, ibig sabihin, ayos ka sa paningin ng Nanay.  In good standing kang apo, kumbaga. Siyempre, dahil  curious kaming mga bata – mga babae’t lalaki – pare-pareho rin kaming sumubok magnganga noon. Hindi lalo namin nagustuhan. ‘Ika nami’y messy siyang bisyo.

 

Tumatawa ang mga mata ng Nanay/ eatingasia.typepad.com

Kung ang Mamay ay mabalasik tingnan ang mukha at aloof makitungo sa kapwa, kabaligtaran ang Nanay. Native Tagalog ang itsura niya pero feline nose ang mayroon sya. Sa pangkalahatan, friendly siyang tao. Tumatawa ang kanyang mga mata pag nagsasalita. Ang katangiang ito ng Nanay,  naipasa nya sa marami sa kanyang mga apo. Sa kasamaang palad, malakas ring magpasa ng features nya ang Mamay. Halos  lahat ng mga apo nya ay nakakuha sa kanyang malalagong kilay. Bale, ang siste, malalago ang mga kilay ng kaapuhan tapos, naglalaho naman ang mga mata. Maganda waring tingnan ang ganoon sa mga lalaki; mataray tingnan pag sa mga babae.

 

Ang Tatay naming may pagka-Mama’s boy, isa sa mga paboritong anak ng Nanay. Pero ang paborito nyang set ng apo, hindi kaming magkakapatid. Mas kiling siya roon sa mga pinsan naming mga mestiso’t mestisa. Pero nang magsilakihan na kami, nalampasan na rin naman ang ganoong inggitan. Isa pa’y kaya hindi sya ganoon kalapit sa amin, tingin nya’y may pagka-independent kaming magkakapatid na karamihan ay babae.  At sabi  ko nga, naniniwala pa ang Nanay na ang mga babae ay pambahay lang at dapat ay submissive sa mga lalaki.

 

Noong nasa Maynila na ang karamihan sa mga apo ng Nanay, tumigil na siya sa pananahi.  Malabo na raw ang kanyang mga mata. Kaya pag umuuwi kami noon,  ang madalas naming naaabutan, nagbi-Bingo na lang ang Nanay, kalaro ang aming mga kapitbahay. Patay na noon ang Mamay kaya wala nang magbabawal o sisita sa Nanay. Lumabas na ang parte ng Nanay na dating tago. Makwento pala sya, kikay at malakas mambuska. Alaskado- malasado noon ang bawat apo nyang mapagtuunan ng kanyang pansin sa usap-usapan. Mid ‘70s na noon ang Nanay o late ’70s na yata, pero medyo nag-iba pa sya ng bihis at porma – umarte, kumbaga. Cute naman, bagay sa mata nyang tumatawa.

 

Katagalan, humina na rin ang katawan ng Nanay.  Madalas na syang nagkakasakit at hindi na rin maganang kumain. Nakakapambuska pa rin. Iyon nga lang, napapagpalit-palit na nya ang mga pangalan ng mga apo nya.  Noong ikalawa nyang major na pagka-ospital, bumigay na rin ang kanyang kalusugan. Ayaw nang tanggapin ng katawan nya ang mga gamot at supplements. Nagpahinga na ang Nanay. Iyakan kaming lahat nyang apo. Maski adults na kami noon, siyempre, ang laking kawalan ng mawalan ng Lola – ang aming Nanay.

 

Tameme kami noon sa mga hirit ng Nanay / cartoonstock.com

 

Kaya tulad ng nasabi ko na, ilang taon na siyang wala sa buhay namin, kung kumilos at magsalita pa rin kami, parang andyan pa rin ang Nanay. Halimbawa,  pagkakarating namin noon sa bahay namin sa probinsya,  mag-aayaan pa rin kami papunta sa mga Nanay. Wika nami’y, ‘Tayo sa mga Nanay at doon makapagkape.”  At pupunta nga kami, hihinto sa may tapat ng bahay ng Nanay at Mamay saka tatawag, “Nanay! Nanay! Makiki-kape kami riyan! ” Pag nasa loob na kami ng bahay at naabutan na ng kape, saka lamang namin maiisip na ang nag-abot pala sa amin ng mga tasa ay ang panganay naming tiyahin. Hindi ang Nanay.

 

 

Please see:

 

 

 

http://pinoynegosyo.blogspot.com/2006/07/banana-peel-vinegar.html

http://www.ash.org.uk/files/documents/ASH_126.pdf

http://www.stuartxchange.org/Bunga.html

 

Tumatawa ang mga Mata

Ang husay pag naabutan at nakasama pa ang Lola/ clipart.com

 

Medyo mahirap kapag may pumapanaw na mahal sa buhay. Nasanay na kasi tayong andyan lagi iyong tao… Ganyang-ganyan ang nangyari sa aming magpipinsan at magkakapatid noong mawala ang Nanay. Ang Nanay nga pala sa amin, Lola ang ibig sabihin. Nanay siya, bale, ng Tatay namin. Asawa ng Mamay, na naikwento ko na sa inyo dati. Magsa-sampong taon nang patay ang Nanay. Pero, ang nangyari roon, apat na taon n siyang wala, ayon pa rin kami – kung tawagin siya ay parang andyan lang. Andyan pa rin, kahit wala na.

 

Ang bahay ng Mamay at Nanay, siyempre, katabi  lang ng sa mga anak nila. Ganyan ang karaniwang set-up doon sa amin. Ang anak na lalaking nag-aasawa, magbabahay kalapit ng magulang niya. Maraming advantages iyon – mula sa hingian ng kaning-bahaw, hiraman ng asin at asukal, hanggang sa damayan pag may nagkakasakit. Sa bahagi ng mga magulang ng lalaki, maigi iyong malapit para nasusubaybayan nila ang takbo ng kabuhayan ng mag-asawa, nagagabayan nila kung paano patakbuhin ang household at siyempre, para nakikita nila ang kanilang mga apo. Sa ganyang kaayusan kami lumaking magpipinsan. Ang sentrong bahay sa aming puyukan o cluster, ang bahay ng Mamay at Nanay.

 

Mas masaya pag  nakakwentuhan pa ang lola/ cartoonstock.com

 

Ang Nanay, doon nagbuhat sa katabing probinsya, doon sa bayang masarap kung gumawa ng puto. Ang propesyon naman niya, pananahi. Katunayan, mag-isa lang yata siya roon sa magkalapit na baryong iyong kayang tumahi ng lahat ng yari ng damit, gamit ay iba’t ibang klase ng tela. Iyong iba kasing mananahi sa aming lugar, limitado ang kayang gawin – merong tumatahi ng baby dress lang, merong uniporme lang sa eskwela  o sa opisina, merong pantalon lang, meron ding bestida at palda lang, at meron ding mga kurtina  at panlatag lang ang kayang tahiin. Iba ang Nanay. Generalist syang mananahi, kumbaga. All around. Kaya nya ang magsukat, gumawa ng disenyo  o pattern, magtabas at mismong magbuo at tumahi ng damit. Mahusay rin siya sa repair, adjustment at paglililip.

 

Kaya iyon, medyo kilala ang Nanay sa lugar namin – sa ilaya at sa ibaba. Puntahan siya noon ng mga tao lalo na kapag may mga gaganaping okasyon. Siya si Nanay P__ sa marami. At kung tungkol sa tela o damit ang concern mo, malamang matutulungan ka niya. Isa pa nga pala, noong maliliit pa kami, may tindahan din ang mga Nanay – tindahang nagpapa-renta rin ng komiks. Dagdag na dahilan pa iyon kung bakit alis-dating ang mga tao sa bahay ng mga Nanay. Katulad din ng Mamay, masipag at masinop sa kabuhayan ang Nanay.

 

Ganito ang gamit ng Nanay noon sa pananahi/ rotaaire.blogspot.com

 

Naikwento ko sa inyo dati, ang aming sariling ina ay ni hindi natutong magkabit ng butones o magsulsi ng damit. Iyon ang malaking kabalintunaan doon – manugang siya ng Nanay – bihasang mananahi ng lugar namin. Pero kaming mga apo, medyo tinuruan naman kami at ini-expose sa malikhaing propesyon ng lola namin. Pag kaming mga bata ay walang gawain noon sa bahay at wala rin sa hikapan, nakikisalibuyboy kami noon sa Nanay. Nakikigulo. Nagpupulot ng mga labis na tela, taga-hawak ng mga dulo pag nagtatabas at volunteer sa pagsusuot ng sinulid sa karayom. Paminsan-minsan, pinapaupo nya rin kami sa harap ng pangalawang makina, iyong mas bagong modelo ng Singer sewing machine na di gaanong ginagamit ng Nanay. Sumusubok din kaming pumidal, magpaandar ng makina at ‘ika nga’y manahi rin naman. Mga apo kaya kami ng Nanay P__?

 

Mga bahagi ng gawing itaas ng makinang pantahi/ sasepp5.blogspot.com

 

May pedal ang makina, parang sa piano/ sasepp5.blogspot.com

 

Dalawa sa mga ate ko, mahuhusay tumahi ng damit sa makina. Ako, marunong din naman, maski papaano. Ang natutuhan ko ng husay, ‘yong minor aspects of the trade, kumbaga – pag-a-adjust ng size ng blusa, paglalagay ng patch sa pantalon ng di gaanong halata at paglililip o hemming ng laylayan ng damit. Ang nagturo at naggabay sa amin, walang iba kundi ang Nanay. Bukod sa technical na aspeto, ang mahalagang itinuro nya sa amin ay ang tiyaga – tiyaga kung paano bubuuin, pagagandahin at gagawing kapaki-pakinabang ang bawat piraso ng tela.

 

Ang natatandaan ko pa sa Nanay, madalas sya noong magluto ng puto. Gumagawa rin sya ng halayang-ube at ng suka. Homemade ang halos lahat ng pagkain, tatlumpong taon ang nakakaraan. Malayo sa ngayong halos lahat ng meryenda at delicacies, makikita at mabibili mo na sa loob ng mall anumang oras. Hindi ganoon dati. Pag gusto mo noong may matikmang masarap-sarap, aba e, kailangang patalasin mo ang iyong cooking skills, ‘ika nga. Matuto kang gumawa.  At ang Nanay namin, espertong matatawag sa paggawa ng puto at ube.

 

Itinataon sa araw na walang pasok ang paggawa ng puto ng Nanay. Hindi ko alam  kung dahil ba gusto nya ng audience na makukulit na mga apo o kailangan lang nya ng assistance mula sa mga batang mas marami pa ang napeperwisyo kaysa sa naitutulong? Anu’t anuman, balita sa aming magpipinsan noon pag gagawa ng puto ang Nanay. Binibilisan na namin ang pagtatapos ng aming mga gawain, para makapanood kami sa pagluluto. Nakapalibot kami lahat sa Nanay – handang maging taga-abot ng ingredients, taga-halo, tagasalin sa lalagyan at maski taga-angat lang ng takip ng steamer pot. At pagkaluto, siyempre, kami ang unang taga-tikim. Hindi ko alam kung binigo ko ang Nanay, pero hanggang sa ngayon, hindi ko talaga alam kung paano gumawa ng puto… 😉

 

Maski taga-abot at taga-kuha lang, makasali lamang sa pagluluto/ picture-book.com

Ang paggawa ng Nanay noon ng halayang- ube, tatlong beses sa isang taon lamang. For special occasions, kumbaga – pag pasko, pag piyesta at pag may malaking event sa pamilya. Ang sarap-sarap ng gawang halaya ng Nanay. Pero, ang hirap at ang tagal namang gawin noon. Ang nilagang ube ay hinahalo sa kawa ng humigit-kumulang, mga limang taon. Haha, mga limang oras, siguro… Iyon ay para makuha ang pinong consistency ng malinamnam na lutuin. Ang alam kong kakumpetensya ng halayang–ube sa tagal ihanda – ang nilupak. Pareho silang napaka-labor-intensive...  Nang panahong iyon, wala pang kitchen tools gaya ng grinder at mixer gaya sa ngayon. Pero maski ngayong meron na, hindi ko pa tinangkang gumawa ng halayang-ube tulad ng sa Nanay…

 

(may karugtong)